16 lutego 2024. Narodowy Bank Ukrainy poinformował, że w styczniu tego roku obywatele wycofali ze swoich kont depozytowych rekordową kwotę 27 mld UAH. Całkowity wolumen depozytów ludności w systemie bankowym spadł o 3,2 procenta. Jaki jest powód tego bezprecedensowego odpływu oszczędności?
Finansiści podkreślają, że są to najwyższe wskaźniki wypłat gotówki i największy spadek depozytów w hrywnach od początku pełnoskalowej wojny. Co więcej, depozyty ludności zmniejszyły się o 18,8 mld UAH, a depozyty przedsiębiorstw o 32,5 mld UAH. Osoby fizyczne również zmniejszyły swoje depozyty walutowe o ponad dwa procent.
W ciągu ostatnich 7 miesięcy (do stycznia) nie odnotowano żadnego spadku depozytów ludności, a łącznie w 2023 r. depozyty Ukraińców wzrosły o 16,4 proc. (do 1,08 bln UAH).
Obecnej sytuacji nie można nawet porównywać z początkiem wielkiej wojny Rosji przeciwko Ukrainie. Wtedy, w lutym 2022 r., Ukraińcy wycofali z banków 8,9 mld UAH, a w maju – 4,6 mld UAH. Łącznie w ciągu dwóch miesięcy kwota ta wyniosła 13,5 mld UAH, co stanowi połowę odpływu w styczniu tego roku.
Ostatni raz portfel depozytów detalicznych wykazał spadek w maju 2023 r., Kiedy to spadł o mniej niż miliard (987 mln UAH). Teraz liczba ta jest prawie 28 razy wyższa.
NBU przyznaje, że jest to przytłaczający odpływ środków z depozytów, ale nie uważa sytuacji za krytyczną. Analitycy finansowi szukają przyczyn tego panicznego ataku na konta depozytowe przez społeczeństwo. Wielu ekspertów jest przekonanych, że jest to sposób na zabezpieczenie się przed zablokowaniem depozytów. Ma to związek z zapowiedzianym wprowadzeniem środków ekonomicznych przeciwko osobom unikającym służby w wojsku. Deputowani nalegali na to podczas pierwszego czytania ustawy „O mobilizacji”.
Ekspert wojskowy Dmytro Snegiryov wyraża swoją opinię na temat skandalicznego artykułu projektu ustawy dotyczącego blokowania kont bankowych potencjalnych poborowych: „Państwo i centra poborowe muszą mieć środki, aby wpływać na tych, którzy uchylają się od poboru, w tym czysto ekonomiczne, ale wdrożenie i prawne rozwiązanie tego problemu wyraźnie wymaga wyważonego i przemyślanego kompleksowego podejścia”.
Ekspert ostrzega, że korzyści z blokowania kont mogą być wielokrotnie mniejsze od oczekiwanych. Niektórzy obywatele w takiej sytuacji mogą zacząć wypłacać pieniądze ze swoich kont bankowych w obawie przed umieszczeniem na symbolicznych „czarnych listach”, co z pewnością nie przyniesie korzyści gospodarce Ukrainy w stanie wojny. I tak właśnie się stało.
„Jeśli rząd grozi blokadą depozytów, ludność wyraża swoją ocenę poprzez głosowanie hrywną” – mówi ekonomista Witalij Shapran . „Tak szybka i ostra reakcja na inicjatywy deputowanych jest wyraźnym sygnałem dla władz, aby nie eksperymentować z ograniczeniami na rachunkach bankowych. Może to potencjalnie oznaczać nie tylko odpływ depozytów z systemu, ale także zwiększony popyt na walutę gotówkową”- dodaje.
Szef prorządowej frakcji Sługa Ludu w Radzie Najwyższej Ukrainy, Dawid Arachamija zapewnia, że zapis o blokowaniu depozytów na pewno zostanie usunięty z dokumentu, gdy dojdzie do drugiego czytania. Z raportów bankowych za luty dowiemy się, jaki procent obywateli nie uwierzy w oświadczenie szefa rządowej frakcji.
Rząd z kolei apeluje do obywateli, aby nie wpadali w panikę i ocenia, że styczniowy spadek depozytów to obiektywne zjawisko sezonowe. „Zmniejszenie depozytów bankowych w hrywnach w pierwszym miesiącu roku jest zjawiskiem sezonowym związanym ze szczytem płatności w grudniu. W szczególności trend ten był obserwowany przez dziewięć z ostatnich dziesięciu lat. Choć oczywiście każdy rok ma swoją specyfikę, jak miało to miejsce na przykład na początku 2015 czy 2022 roku” – mówi Danyło Hetmancew, przewodniczący Komisji Finansów, Podatków i Polityki Celnej Rady Najwyższej.
Mykoła Woitkiw, członek zarządu Acorbank, również radzi nie skupiać się na styczniowej sytuacji: „Dziś mamy maksymalną płynność i stabilność sektora bankowego, stabilność kursu walutowego i potwierdzenie wsparcia naszych zachodnich partnerów. Dlatego możemy przewidzieć, że w 2024 r. wzrost środków ludności będzie na poziomie 5 mld UAH miesięcznie”.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Peter Burdon on Unsplash