10 sierpnia 2023. Rada Najwyższa poparła reformę państwowej rezerwy materiałowej. Projekt ustawy rozróżnia pojęcia państwowej rezerwy materiałowej i państwowej rezerwy mobilizacyjnej oraz wprowadza nowe zasady tworzenia nomenklatury aktywów materialnych. Ustawa czeka obecnie na podpis prezydenta.
„Radykalnie zmieniamy podejście do rezerw państwowych, zasady ich tworzenia i przechowywania. Zamiast radzieckiego systemu rezerw państwowych, który odziedziczyliśmy i który okazał się całkowicie nie do utrzymania, stworzymy nowoczesny, elastyczny, racjonalny i wydajny” – powiedziała Julia Swirydenko, pierwsza wicepremier i minister gospodarki Ukrainy.
Przez ponad trzydzieści lat rządy i premierzy bronili istnienia rezerwy państwowej, przeznaczając na jej utrzymanie znaczne środki, w sumie ponad 1, 15 mld UAH. Argumenty przemawiające za jej utrzymaniem są dość logiczne: państwo musi posiadać strategiczne zapasy aktywów materialnych na wypadek sytuacji krytycznych, takich jak wojna, klęski żywiołowe i pandemie.
Najpierw Ukraina została dotknięta przez COVID. Wtedy okazało się, że rezerwa państwowa jest prawie pusta. Wolontariusze pomagali zbierać maski, rękawiczki i fartuchy na całym świecie. Tylko 3 proc. tego, co zgodnie z planami i założeniami miało być przechowywane w rezerwach państwowych, pozostało w magazynach. Lista tego, czego brakowało, zajęła niejedną stronę raportu. Na przykład, z magazynów zniknęło 2700 wagonów zboża o wartości 800 mln UAH.
Wtedy do leksykonu weszło historyczne wyrażenie: „rezerwę zjadły myszy”. Sformułowanie to ukuł Mychajło Apostoł, ówczesny doradca ministra spraw wewnętrznych. Powiedział on wówczas, że organy ścigania dołożą wszelkich starań, aby znaleźć „gryzonie” i ukarać je. Organy ograniczyły się one jednak do przeprowadzenia audytu Rezerwy Państwowej, który potwierdził kradzież zapasów i milionowe straty.
Od 24 lutego 2022 r. wszelkie nadzieje na pomoc ze strony rezerwy państwowej poszły na marne. W pierwszych miesiącach inwazji pełnoskalowej wystąpił katastrofalny niedobór paliwa dla sił zbrojnych, chociaż cysterny z “nienaruszalnymi zapasami” miały się znajdować na specjalnych torach. Brakowało amunicji, tkanin, materiałów do szycia mundurów itp.
Rezerwa państwowa stała się jednym z najpotężniejszych systemów korupcyjnych we współczesnej Ukrainie. Glib Kanevsky, szef organizacji pozarządowej State Watch, wyjaśnia, dlaczego tak się dzieje: „To dlatego, że większość informacji o Rezerwie Państwowej jest tajna. Sam system jest rozproszony po całym kraju, w tym obiekty infrastruktury, magazyny, elewatory i nie można ich skutecznie kontrolować z centrum. W rezultacie kwitną takie schematy, jak banalna kradzież mienia zakupionego ze środków budżetowych, celowe niszczenie mienia w celu sprzedania go za grosze firmom fasadowym. Ponadto za łapówki sprzedawane są stanowiska do zarządzania tymi samymi elewatorami, magazynami, składami ropy naftowej itp.”.
Wygląda na to, że cierpliwość polityków się wyczerpała. Nowe prawo było podyktowane wielką wojną. Czy ustawa pomoże zaktualizować podejście do tworzenia rezerwy państwowej?
Oleksiy Movchan, deputowany i zastępca przewodniczącego Komisji Rozwoju Gospodarczego, mówi, że nowa ustawa ma na celu zmniejszenie ryzyka korupcji i ochronę własności ludzi przed „żarłocznymi myszami”.
„Przez lata rezerwa państwowa była schematem korupcyjnym i czarną dziurą dla majątku państwowego. Mienie było kradzione, niszczone i odsprzedawane za grosze firmom fasadowym. Ten projekt ustawy stworzy wystarczający poziom zapasów aktywów materialnych, zapewni ich właściwe przechowywanie i terminowe odnawianie, rozwinie zdolności produkcyjne podmiotów gospodarczych, wygeneruje dodatkowe dochody i będzie promować produkcję większej ilości towarów” – powiedział.
Dokument proponuje zasadniczą zmianę podejścia do pracy rezerwy państwowej. Rezerwy zostaną utworzone w następujących obszarach: żywnościowym, medycznym, surowcowym, energetycznym i technicznym. Proponuje się rozróżnienie między rezerwami materiałowymi i mobilizacyjnymi oraz jasne zdefiniowanie posiadaczy bilansu.
Tak więc państwowa rezerwa materiałowa będzie składać się z surowców, produktów przemysłowych i spożywczych, leków, paliw i energii, zasobów materiałowych i technicznych itp. przeznaczonych do wykorzystania w czasie pokoju i w okresie specjalnym. Państwowa rezerwa mobilizacyjna to środki materialne przeznaczone do wykorzystania tylko w okresie specjalnym, w tym sprzęt wojskowy, produkty przemysłowe i żywność oraz odbudowa infrastruktury.
Ustawa wejdzie w życie 3 miesiące po jej ogłoszeniu.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Stephane YAICH on Unsplash