Zmiany, czyli strategia

Głównym celem Strategii ma być wzmocnienie zdolności fiskalnej Ukrainy, dostosowanie przepisów podatkowych i celnych do standardów UE oraz stworzenie realnych zachęt do powojennego ożywienia i wzrostu gospodarczego. Ministerstwo Finansów podkreśla też, że celem jest stworzenie niezawodnego i przejrzystego systemu, który przywróci zaufanie obywateli i przedsiębiorstw do instytucji państwowych- zwłaszcza jeśli chodzi o wprowadzanie dość niepopularnych rozwiązań. Bo od nich nie da się uciec. W czasie wojny prawie połowa potrzeb budżetowych Ukrainy jest zaspokajana przez jej zachodnich partnerów. Jednak ta pomoc nie jest dana raz na zawsze, więc nadszedł czas, aby samodzielnie uzupełnić finanse publiczne.

Co rząd planuje zmienić do 2030 roku, aby stać się mniej zależnym od finansowania zewnętrznego? Przede wszystkim zamierza dokonać przeglądu podatków. Planowana jest gruntowna reforma uproszczonego systemu podatkowego, który pozwala firmom i indywidualnym przedsiębiorcom płacić jeden podatek zamiast tradycyjnego podatku dochodowego od osób fizycznych, ujednoliconego podatku socjalnego i cła wojskowego. Z tego podatku wywiązuje się prawie 2 miliony podatników, łącznie generują oni dość stabilne przychody podatkowe. 

Indywidualnych przedsiębiorców (FOP) też czekają w przyszłości radykalne reformy. Są one niepopularne, ale mają na celu zmniejszenie liczby nadużyć. Planowane jest połączenie grup 2 i 3 systemu indywidualnej przedsiębiorczości w jedną. Osoby prawne zostaną całkowicie wykluczone z uproszczonego systemu podatkowego, co zwiększy dla nich jednolitą stawkę podatkową do 18 procent.

Dlaczego rząd zdecydował się na ten krok? „Znaczący, praktycznie niekontrolowany wolumen handlu podrobionymi i przemycanymi towarami za pośrednictwem rozległej sieci FOPów, które zgodnie z prawem są zwolnione z obowiązku prowadzenia ewidencji zapasów, praktycznie zmusza działających w dobrej wierze przedsiębiorców do rozpoczęcia korzystania z systemu uproszczonego, przenosząc do niego najbardziej dochodowe segmenty” – czytamy w strategii.

Jeśli chodzi o przedsiębiorców indywidualnych z grupy 1, będą oni płacić wskaźnik procentowy od swoich dochodów zamiast stałego podatku. Inni przedsiębiorcy korzystający z uproszczonego systemu podatkowego również będą płacić wskaźnikowo od swoich dochodów,  od 3 do 17 procent, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Aby zachęcić osoby prawne do samodzielnego przejścia na ogólny system podatkowy, strategia przewiduje okres przejściowy. Ma on trwać przez najbliższe trzy lata.

Inicjatorzy Krajowej Strategii Podatkowej proponują też progresywną skalę podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), ograniczenie przywilejów podatkowych oraz stopniowy wzrost akcyzy do minimalnych stawek unijnych. Jak zapewnia Ministerstwo Finansów, zmiany podatkowe mają charakter długofalowy. Analitycy finansowi wątpią jednak, że „wysoki” cel strategii zostanie osiągnięty, ponieważ przedsiębiorcy nie znali wcześniej szczegółów innowacji podatkowych. A z pewnością chcieliby wiedzieć szczegółowo, jak rząd planuje przywrócić progresywną skalę podatkową i wyjaśnić przyszłe parametry stawek podatku dochodowego od osób fizycznych. Strategia wspomina jedynie mimochodem, że jedna lub dwie znacznie wyższe stawki mogą zostać wprowadzone dla osób o wysokich dochodach.

Jednocześnie wprowadzone zostaną zmiany w przepisach, które umożliwią organom regulacyjnym wzmocnienie kontroli nad dochodami i wydatkami osób fizycznych poprzez dostęp do informacji bankowych o ruchach na rachunkach.

Społeczność biznesowa oczekuje kolejnej zmiany – optymalizacji liczby pracowników w samej Państwowej Służbie Podatkowej. Jedną z oczekiwanych zmian jest konsolidacja organów terytorialnych na poziomie regionalnym i połączenie wszystkich pięciu departamentów dla dużych podatników w jedną strukturę. Prace te zaplanowano na lata 2025-2026.

Ważne jest, że Strategia przewiduje potrzebę regularnej oceny Państwowej Służby Podatkowej. W tym celu rząd proponuje skuteczne narzędzie do badania podatników, którzy na podstawie własnego doświadczenia określą, w jaki sposób wdrażana jest strategia antykorupcyjna. Eksperci uważają, że pomoże to przywrócić poziom zaufania podatników do władz.

Drugą ważną częścią Strategii jest reforma celna, która może i powinna przynieść państwu jeszcze więcej dochodów. Tradycyjnie, cła były głównym strumieniem wpływów do skarbu państwa.

Strategia dochodów kładzie szczególny nacisk na antykorupcyjny komponent reformy. W szczególności proponuje się wprowadzenie certyfikacji funkcjonariuszy celnych i ich systematyczne kontrole uczciwości (przy użyciu poligrafu). Pracownicy w punktach kontrolnych będą nosić kamery na mundurach, aby zapobiegać łapówkarstwu.

Kolejnym krokiem ma być nadanie jednostkom bezpieczeństwa wewnętrznego Państwowej Służby Celnej uprawnień do prowadzenia działań operacyjnych i śledczych. Obecnie w Ukrainie takie uprawnienia mają policja, Państwowe Biuro Śledcze, Biuro Bezpieczeństwa Gospodarczego i NABU. Należy zauważyć, że zwykli funkcjonariusze celni również będą mogli prowadzić działania operacyjne i poszukiwawcze. Chodzi przede wszystkim o prowadzenie dochodzeń w sprawach przemytu. Strategia stwierdza, że jest to standard UE i wymóg MFW.

Dokument przewiduje także długoterminowy plan na siedem lat, zawierający wiele „niespodzianek”, których firmy mogą się tylko domyślać. Jak dotąd najbardziej oczywistym jest znaczny wzrost stawek podatkowych. Bliższe przyjrzenie się dokumentowi z pewnością ujawni wiele pułapek, które raczej nie wzmocnią zaufania biznesu do rządu.

Pomimo wagi dokumentu, Ministerstwo Finansów nie odważyło się przeprowadzić otwartych konsultacji ani nawet omówić swoich propozycji z biznesem. Opinia publiczna nie została również poinformowana o „radykalnych” zmianach w długoterminowej Krajowej Strategii Podatkowej. Reżim tajemnicy otaczający przygotowanie i zatwierdzenie Strategii przychodów z pewnością nie poprawi reputacji rządu.

Wiktoria Czyrwa
Photo by JESHOOTS.COM on Unsplash