20 września 2023. Rząd zatwierdził i przedłożył Radzie Najwyższej projekt budżetu na 2024 rok. Przewiduje on dochody w wysokości 1 bln 560 mld UAH i wydatki w wysokości 3 bln 108 mld UAH. Deficyt budżetowy wynosi zatem 1,6 bln UAH. Kijów ma nadzieję zbilansować budżet dzięki pomocy międzynarodowej.
Premier Denys Szmyhal nakreślił pięć głównych priorytetów dla budżetu państwa.
„Głównym celem tego projektu jest obrona i bezpieczeństwo naszego kraju. Przeznaczamy na to ponad połowę wszystkich środków budżetowych – 1 bln 685 mld UAH. Kwota ta jest o 113 mld UAH wyższa niż w tym roku. Będzie jeszcze więcej broni i sprzętu. Więcej dronów, amunicji, pocisków. Podobnie jak w tym roku, każda hrywna z podatków płaconych przez obywateli i przedsiębiorstwa zostanie wykorzystana na wsparcie naszych Sił Bezpieczeństwa i Obrony” – powiedział.
Drugie miejsce zajmuje sektor socjalny. Wydatki budżetowe wyniosą 469 mld UAH, czyli o 25 mld więcej niż w tym roku.
Trzecim priorytetem jest opieka zdrowotna i edukacja. Sektor edukacji otrzyma 179 mld UAH, czyli o 23 mld UAH więcej niż w tym roku. Na opiekę zdrowotną zostaną przeznaczone 202 mld UAH, czyli o 24 mld UAH więcej niż w 2023 roku.
Czwartym priorytetem jest wsparcie weteranów. Wydatki w ramach tego programu zostaną podwojone, z 6,8 mld UAH w 2023 r. do 14,3 mld UAH w przyszłym roku.
Piątym priorytetem jest ożywienie gospodarcze. Według Szmyhala nie są planowane żadne podwyżki podatków. Rząd będzie kontynuował program pożyczek preferencyjnych, program bezzwrotnych dotacji eRobota oraz wsparcie dla ukraińskich startupów. Zapowiedział również nowe programy wspierające ukraińskich producentów.
Analizując główny dokument finansowy kraju, ekonomista Oleg Pendzin powiedział: „Jeśli będzie pomoc ze strony zachodnich partnerów, wszystko będzie dobrze. Jeśli nie będzie tych pieniędzy- nie będzie priorytetów. W przyszłym roku w Stanach Zjednoczonych odbędą się wybory, a zamiast 18 mld EUR, UE planuje dać tylko 9 mld, choć potrzeba znacznie więcej. MFW też ma swoej wizje”.
Analitycy nazwali projekt budżetu na 2024 r. budżetem czysto wojskowym. Oznacza to, że wszystko, co będzie zarobione, będzie wydane na obronę. Nie ma innych opcji. Eksperci twierdzą, że inwestycje są potrzebne do uruchomienia produkcji krajowej. Na próżno jednak liczyć na to, że pojawią się one w kraju, w którym trwa wojna. Ponadto odbudowa Ukrainy wymaga nie tylko pieniędzy, ale także ludzi. Co najmniej 5 milionów ludzi zostało zmuszonych do wyjazdu do innych krajów z powodu wojny.
Dyrektor wykonawczy CASE Ukraina i ekonomista Dmytro Bojarczuk widzi trzy wyzwania dla projektu budżetu państwa. Pierwszym, na które zwraca uwagę, są wydatki na obronność i deficyt budżetowy. „Krytyczne założenie na 2023 r. dotyczące czasu trwania działań wojennych nie zmaterializowało się, co doprowadziło do znacznej korekty wydatków obronnych. W rezultacie deficyt wzrósł z początkowo planowanych 20,6 proc. PKB do około 30 proc PKB” – zauważa analityk.
Po drugie, według Bojarczuka, brakuje porozumienia między NBU a Ministerstwem Finansów w odniesieniu do kluczowych wskaźników makroekonomicznych. Ministerstwo Finansów spodziewa się inflacji konsumenckiej na poziomie 14,7 proc. w 2023 r. i 10,8 proc. w 2024 r., podczas gdy Narodowy Bank Ukrainy w swojej najnowszej prognozie mówi o 10,6 proc. w bieżącym roku i 8,5 proc. w przyszłym roku.
Wreszcie, trzecim wyzwaniem są wybory w USA. Ukraina może być zagrożona, jeśli Waszyngton nagle zmieni swoje nastawienie polityczne do wsparcia budżetowego.
Jeśli spojrzymy na konkretne liczby, możemy przeanalizować, które wydatki zostały zwiększone w przyszłym roku, a które instytucji zostały obcięte. Na przykład, 18,1 mld UAH (+11,7 proc.) planuje się przeznaczyć na Wywiad Obronny Ukrainy, 313,9 mln UAH (+11,2 proc.) na Radę Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony, 35,1 mld UAH (+11 proc.) na Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy, a 6 mld UAH (+9,3 proc.) na Służbę Wywiadu Zagranicznego.
Wzrosną również wydatki na organy ścigania: 324,2 mld UAH (+5,1 proc.) przeznaczono na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, 14,6 mld UAH (+8,6 proc.) na Prokuraturę Generalną, 3,8 mld UAH (+55,2 proc.) na Państwowe Biuro Śledcze i 3,6 mld UAH (+14,7 proc.) na Departament Ochrony Państwa.
Wydatki na Ministerstwo Transformacji Cyfrowej mają wzrosnąć prawie 4,5-krotnie, do 2,8 mld UAH. Wydatki na Biuro Bezpieczeństwa Gospodarczego ( BEB) mogą wzrosnąć ponad trzykrotnie, do 1,8 mld UAH.
Nina Yuzhanina, członkini parlamentarnej komisji ds. polityki podatkowej i celnej, kategorycznie stwierdziła, że nie zagłosuje za takim wzrostem wydatków na BEB: „Mówiąc o BEB, myślę, że straciliśmy całe zrozumienie, co to za organ i co ma robić. Jeśli chodzi o liczby, prawdą jest, że jego wsparcie zostało zwiększone 3,5-krotnie. Nie zgadzam się z tymi liczbami, ponieważ nie widzę dla nich uzasadnienia. Uruchomienie BEB okazało się falstartem, trzeba go zrestartować, dlatego nie mogę mówić o jego budżecie”.
Ministerstwo Rozwoju Społeczności, Terytoriów i Infrastruktury (-77 proc.) oraz Agencja Rozwoju Infrastruktury (-59,1 proc.) są jednymi z tych, które doświadczyły znacznych cięć wydatków.
Zwykli Ukraińcy są przede wszystkim zainteresowani tym, jak zmieni się ich życie. W przeciwieństwie do tego roku, w przyszłym roku rząd planuje odmrozić wzrost podstawowych świadczeń socjalnych. Od 1 stycznia płaca minimalna będzie wynosić 7 100 UAH (wzrost z obecnych 6 700 UAH), a od 1 lipca będzie to 8 000 UAH.
Wzrost płacy minimalnej będzie również oznaczał wzrost wynagrodzeń w sektorze publicznym i urzędników. Ponadto rząd zapewnia, że emerytury będą indeksowane, czego zgodnie z prawem można było nie przeprowadzić podczas wojny. Planuje się również wprowadzenie nowego systemu obliczania emerytur ze współczynnikami i punktami.
I jeszcze jedna ważna kwestia, dotycząca projektu budżetu na następny rok: dokument nie przewiduje przeprowadzenia wyborów. Denys Szmyhal wyjaśnił, że nie ma mechanizmów prawnych ani koncepcji, jak przeprowadzić wybory podczas wojny pełnoskalowej.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Towfiqu barbhuiya on Unsplash