4 września 2023. Prezydent Wołodymyr Zełenski ogłosił, że podjął decyzję o odwołaniu ministra obrony Ołeksija Reznikowa i powołaniu na jego miejsce Rustema Umerowa, szefa Funduszu Mienia Państwowego. „Uważam, że ministerstwo potrzebuje nowego podejścia i innych formatów interakcji zarówno z wojskiem, jak i całym społeczeństwem” – podkreślił szef państwa.
Ołeksij Reznikow kieruje Ministerstwem Obrony od 4 listopada 2021 roku. Wielokrotnie przyznawał, że nie prosił o to stanowisko, ponieważ „to Golgota”. W okresie inwazji pełnoskalowej w ministerstwie obrony było sporo skandali, w tym z zakupem żywności i amunicji dla wojska po zawyżonych cenach.
Pod koniec stycznia gazeta Dzerkało Tyżnia zarzuciła zawyżanie cen zakupu żywności dla wojska. Reznikow nazwał to „sztucznym atakiem informacyjnym pod fałszywym pretekstem”. Przypisał zawyżone ceny żywności, w tym jaj kurzych, błędowi w przygotowaniu kontraktów.
Nie ma jednak dymu bez ognia. Wiceminister Wiaczesław Szapowałow i szef odpowiedniego departamentu w ministerstwie obrony Bohdan Chmielnicki, którzy byli odpowiedzialni za ten obszar, zostali odwołani ze swoich stanowisk. Ukraińscy funkcjonariusze organów ścigania powiadomili ich również o podejrzeniu nadużyć, a sąd aresztował ich na 60 dni. Ponadto zdymisjonowany został Oleksandr Liev, szef Departamentu Polityki Wojskowo-Technicznej, Rozwoju Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego Ministerstwa Obrony.
Po raz pierwszy dymisja Ołeksija Reznikowa była omawiana w lutym 2023 roku. Wskazywani nawet kandydata na szefa Ministerstwa Obrony, Kyryła Budanowa. Nie doszło jednak do żadnych zmian personalnych.
Latem wybuchł nowy skandal związany z zakupem kurtek dla sił zbrojnych. Posłanka Anastazja Radina i dziennikarz Mychajło Tkacz wszczęli dochodzenie w sprawie tego, dlaczego cena kurtek potroiła się po przekroczeniu granicy z Turcją.
Wśród oskarżeń o kupowanie i dostarczanie kurtek letnich zamiast zimowych, minister Reznikow zaproponował Tkoczowi i Radinej zakład. Jeśli okaże się, że jednak, ze dostarczono 180 000 kurtek zimowych a nie letnich, Anastazja Radina powinna zrezygnować z mandatu, a Mychajło Tkacz – cofnąć publikację i przestać zajmować się dziennikarstwem na 3 lata. W przypadku udowodnienia czegoś przeciwnego, Oleksiy Reznikov obiecał podać się do dymisji.
Ponieważ plotki o jego możliwej rezygnacji były podsycane przez parlamentarzystów i wiele ukraińskich mediów, Reznikow musiał zareagować. Powiedział, że stanowisko ministra jest dla niego „tymczasową historią” i że może sam zrezygnować. 4 września Reznikov złożył swoją rezygnację w Radzie Najwyższej. Podobno zostanie mianowany ambasadorem w Wielkiej Brytanii.
Jeśli jednak nominacja ta nastąpi przed werdyktem funkcjonariuszy organów ścigania w sprawie nadużyć przy zakupie żywności i mundurów zimowych, będzie to zły precedens, pokazujący, że rząd wyznacza niewłaściwe priorytety podczas wojny.
Tymczasem Wołodymyr Zełenski ogłosił nazwisko kandydata na stanowisko szefa Ministerstwa Obrony. Jeśli zostanie on zatwierdzony przez korpus parlamentarny, zostanie nim Rustem Umerow, obecny szef Funduszu Mienia Państwowego.
Rustem Umerow jest Tatarem krymskim, urodzonym w Ałuszcie. Posiada tytuł licencjata ekonomii i magistra finansów Narodowej Akademii Zarządzania. Swoją karierę rozpoczął w lifecell, zajmując różne stanowiska kierownicze w latach 2004-2010. Był odpowiedzialny za wsparcie prawne i logistykę. Jednocześnie zajmował się działalnością inwestycyjną. Był członkiem Medżlisu Tatarów Krymskich, asystentem jego lidera Mustafy Dżemilewa ds. praw człowieka i działalności międzynarodowej.
W 2019 r. został wybrany na posła do parlamentu 9. kadencji z partii Głos, z numerem 18 na liście jako bezpartyjny. Jest członkiem tej samej frakcji. W dniu 7 września 2022 r. Rada Najwyższa mianowała Rustema Umerowa szefem Funduszu Mienia Państwowego Ukrainy.
Po rosyjskiej inwazji Umerow dołączył do ukraińskiej delegacji w negocjacjach z Rosją i według zachodnich mediów mógł zostać otruty podczas tych rozmów. Był aktywnie zaangażowany w wymianę więźniów, lecąc do Arabii Saudyjskiej podczas skomplikowanej wymiany jesienią ubiegłego roku. Poleciał tam jako szef Funduszu Mienia Państwowego Ukrainy.
Teraz ma wszelkie szanse, by zostać ministrem obrony. Niektórzy kwestionują, czy cywil powinien być mianowany na takie stanowisko podczas brutalnej wojny, ale eksperci twierdzą, że jest to powszechna praktyka w krajach NATO, do których Ukraina chce dołączyć.
Powszechna jest opinia, że Umerow jest inteligentny i kompetentny, a także ma szeroką sieć kontaktów w Ukrainie i za granicą. Za jego nominacją przemawia fakt, że biegle posługuje się nie tylko językiem angielskim, ale także tureckim. Ma dobre kontakty w Ankarze.
Analitycy postrzegają prawdopodobną nominację Umerowa jako silny i jasny sygnał od prezydenta Zełenskiego dla zachodnich ekspertów i polityków, którzy w ostatnich tygodniach zaczęli mówić o scenariuszach zakończenia wojny, w których część terytorium Ukrainy pozostałaby pod kontrolą Rosji. Chodzi przede wszystkim Krym. Ale jak zareaguje na to nowy minister, krymski Tatar i działacz na rzecz praw człowieka, który od kilku lat zajmuje się problemami półwyspu?
Daria Kaleniuk, dyrektor wykonawczy Centrum Działań Antykorupcyjnych, popiera wybór Zełenskiego na swojej stronie na Facebooku: „Sam fakt, że krymski Tatar został mianowany ministrem obrony Ukrainy, jest potężnym przesłaniem dla świata o tym, jak Ukraina planuje zakończyć wojnę”.
Jednocześnie ukraiński dziennikarz Yuriy Butusov, który walczy na froncie od początku inwazji, uważa, że po objęciu stanowiska szefa Ministerstwa Obrony, Rustem Umerow poświęci pewny czas na szkolenie, a nie na podejmowanie decyzji i pracę.
Zdecydowana większość Ukraińców jest za tą nominacją. Formalnie zmiana ministra obrony musi zostać zatwierdzona przez Radę Najwyższą, ale mało kto wątpi, że będzie to decyzja czysto techniczna. I stanie się to jak najszybciej.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Nick Fewings on Unsplash