28 lipca 2023. Informacja o tym, że Ukraina może całkowicie zrezygnować z gotówki, wywołała silną reakcję opinii publicznej i wiele pytań do władz. Ukraińcy są zainteresowani pytaniem: czy gospodarka bezgotówkowa jest dobra czy zła i jak zakaz gotówki wpłynie na zwykłych ludzi?
Inicjatywa zakazu obiegu gotówki została po raz pierwszy ogłoszona przez Rostysława Szurmę, zastępcę szefa Biura Prezydenta. Według niego i autorów proponowanych zmian, pomoże to przezwyciężyć korupcję o 95-99 proc. jeśli nie całkowicie ją wyeliminować.
„W nadchodzących miesiącach przedstawimy mapę drogową, czy to zrobimy, czy nie. Wierzę, że decyzja będzie pozytywna” – powiedział urzędnik. Dodał, że jeśli decyzja rzeczywiście będzie pozytywna, ukraińska gospodarka stanie się pierwszą bezgotówkową gospodarką na świecie.
Zwolennicy zakazu gotówkowego są przekonani, że może on być skutecznym narzędziem nie tylko w walce z korupcją. Według ekonomistów rozwój gospodarki bezgotówkowej jest korzystny dla wszystkich uczestników relacji pieniężnych.
Uważają, że bezgotówkowość jest prawdopodobnie najważniejszym bodźcem do ograniczenia szarej strefy, ponieważ znacznie ułatwia śledzenie transakcji pieniężnych między konsumentami i sprzedawcami.
„Ukraińcy muszą zdać sobie sprawę, że aktywne korzystanie z najnowszych technologii pomoże dokonać znaczącego skoku w rozwoju, zarówno dla nich samych, jak i dla całego kraju” – mówi ekonomistka Anna Samchuk.
Eksperci przytaczają szereg argumentów przemawiających za płatnościami bezgotówkowymi i dostrzegają następujące korzyści:
- pozwoli państwu nie wydawać ogromnych kwot na drukowanie papierowych pieniędzy;
- pozwoli bankom wykorzystywać salda kont klientów do kredytowania gospodarki;
- sprawi, że transakcje i różne płatności będą szybsze i wygodniejsze;
- lepiej uchroni obywateli przed utratą ich własnych funduszy;
- uprości proces wypłacania wynagrodzeń, dotacji i emerytur, płacenia grzywien i podatków oraz prowadzenia działalności gospodarczej.
Pomysłodawcy wyjaśniają, że zakończenie obiegu gotówki będzie niezwykle korzystne dla zwykłych obywateli. Zwiększy to poziom ochrony przed oszustwami, takimi jak rabunek, fałszowanie banknotów itp. Obieg bezgotówkowy jest łatwy w użyciu i zapewnia dostęp do dodatkowych usług i możliwości.
Jednak w społeczeństwie toczą się dyskusje na temat ewentualnego zakazu, a wiele wypowiedzi twierdzi, że ta decyzja ma więcej wad, niż zalet. Chociaż w Ukrainie wydano ponad 100 milionów kart, nie wszyscy Ukraińcy posiadają karty płatnicze i z nich korzystają. Nawet ci, którzy je posiadają, dokonują niektórych płatności gotówką. Podczas gdy mieszkańcy dużych miast w przeważającej większości korzystają z kart płatniczych, mieszkańcy wsi i małych miasteczek, gdzie bankomaty są rzadkością i nie wszystkie punkty sprzedaży detalicznej są wyposażone w terminale POS, wolą gotówkę.
Kolejnym czynnikiem ryzyka, który należy wziąć pod uwagę, jest cyberbezpieczeństwo. Hakerzy mogą wykorzystywać systemy cyfrowe do kradzieży tożsamości, oszustw lub cyberataków.
Kolejną wadą jest awaria techniczna. W przypadku awarii zasilania lub problemów technicznych z systemami płatności, mogą wystąpić problemy z dokonywaniem płatności. Może to prowadzić do niedogodności dla konsumentów i wstrzymania operacji gospodarczych.
Być może najważniejszym argumentem przeciwko zakazowi płatności gotówkowych jest jednak utrata prywatności. W końcu korzystanie z płatności bezgotówkowych pozostawia cyfrowy ślad, który można śledzić. Zdecydowana większość obywateli uważa, że jest to naruszenie prywatności.
Ekonomista Oleksandr Khmelevsky podkreśla, że ani ludność, ani infrastruktura kartowa nie są gotowe do przejścia na płatności bezgotówkowe. Jego zdaniem przejście na płatności wyłącznie bezgotówkowe doprowadzi do szeregu problemów i niesie ze sobą pewne ryzyko. Ukraiński system bankowy nie jest niezawodny. W przypadku bankructwa banku środki klientów zostaną utracone lub będą niedostępne przez pewien czas. Płatności kartami płatniczymi często zawodzą. W takich przypadkach ludzie nie będą mogli dokonywać płatności przez pewien czas, a płatności za towary lub usługi często muszą być dokonywane natychmiast.
Kateryna Rozhkova, zastępca prezesa Narodowego Banku Ukrainy, jest przekonana, że system bankowy jest gotowy na tak radykalne zmiany:
„Dzisiejsza technologia umożliwia przelewanie pieniędzy z karty na kartę lub płacenie za pośrednictwem automatu płatniczego wbudowanego w telefon, nawet na rynku. System bankowy jest na to gotowy pod względem technologii, włączenia i ciągłości. Ale czy Ukraina jest na to gotowa?”.
To pytanie nie tylko do zwykłych obywateli, którym oferuje się rewolucyjne zmiany, ale także do rządu. Kto zapłaci za odmowę przyjęcia gotówki? Tradycyjnie firmy płacą za przyjmowanie płatności kartą, która wynosi 2 proc. wolumenu transakcji. Oczywiście biznes przerzuci te koszty na konsumenta – w rzeczywistości więc odmowa akceptacji gotówki oznacza wzrost cen towarów i usług o co najmniej 2 proc., a prawdopodobnie nawet więcej.
Eksperci podkreślają, że żaden kraj nigdy nie zrezygnował z gotówki, a kwestia ta nie jest w ogóle istotna. W tej chwili nie chodzi o zakazanie gotówki, ale o dobrowolną rezygnację z niej.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Jonas Leupe on Unsplash