25 lipca 2024. Komitet Finansowy Rady Najwyższej zalecił przyjęcie projektu ustawy nr 9032-1 o wprowadzeniu akcyzy na napoje słodzone. Ministerstwo Finansów spodziewa się, że przyjęcie tego projektu przyniesie do tegorocznego budżetu 2,4 mld UAH, a w 2025 roku – 7,8 mld UAH. Chociaż autorzy dokumentu twierdzą, że jego głównym celem jest zmniejszenie spożycia cukru przez ludność, w rzeczywistości rząd desperacko szuka sposobów na zwiększenie wpływów do budżetu.
Ogólnie rzecz biorąc, inicjatywa ta była omawiana w parlamencie od ponad roku – odpowiedni projekt ustawy został przedstawiony w marcu 2024. Obecnie jednak podwyżka akcyzy na napoje słodzone została włączona do projektu ustawy o ogólnym podwyższeniu podatków o 125 mld UAH, który rząd przedstawił Radzie Najwyższej 18 lipca.
Oto główne nowości projektu:
- do towarów akcyzowych zalicza się wodę, w szczególności mineralną i gazowaną, z dodatkiem cukru lub innych substancji słodzących lub aromatycznych;
- ustalenie stawki akcyzy w wysokości 0,1 euro za 1 litr napoju;
- podatnikami są producenci i importerzy napojów.
Inicjatorzy ustawy podkreślają, że jest zgodna z Dyrektywą UE, a podobne podatki zostały już wprowadzone w około 50 krajach na świecie. Na przykład w Belgii taki podatek wynosi 0,53 euro, w Polsce – 0,5 zł/l, a jeśli zawartość cukru przekracza 5 g, do każdego dodatkowego grama dodaje się 0,05 zł/l, w Norwegii – 0,25 euro za litr.
Oczywiście największymi przeciwnikami wprowadzenia akcyzy są producenci napojów słodzonych.
Szacuje się, że litr Coca-Coli i Pepsi, w przypadku wejścia ustawy w życie, może podrożeć o 15 proc. Tę różnicę, rzecz jasna, zapłaci końcowy konsument.
Są również obawy, że podwyżka akcyzy nie doprowadzi do osiągnięcia głównego celu autorów – zmniejszenia spożycia cukru, ponieważ cukier znajduje się nie tylko w napojach, ale także w wielu innych produktach spożywczych.
Praktyka innych krajów pokazuje jednak, że wzrost cen napojów słodzonych jest poważnym argumentem dla konsumentów, aby z nich zrezygnować. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, wzrost ceny napojów słodzonych o 20 proc. poprzez opodatkowanie może prowadzić do zmniejszenia ich spożycia o około 20 procemt. Ministerstwo Zdrowia Ukrainy również uważa, że wprowadzenie akcyzy na takie napoje doprowadzi do zmniejszenia ich nadmiernego spożycia, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.
Ekonomiści też wypowiedzieli się na ten temat. Zaznaczają, że w warunkach deficytu budżetu państwa spowodowanego wojną i mobilizacją, ten projekt ma realne szanse na realizację. Rząd stara się obecnie wprowadzać wszelkie projekty ustaw, które mogą przynieść dodatkowe wpływy do budżetu.
Zdaniem ekspertów podwyżka akcyzy na napoje słodzone jest mniej irytująca dla społeczeństwa w porównaniu z innymi niepopularnymi inicjatywami. Należy jednak pamiętać, że wszystkie inicjatywy rządu mające na celu podniesienie podatków i wprowadzenie akcyzy ostatecznie obciążają końcowego konsumenta.
Zgodnie z deklaracją budżetową na 2025 rok, standardy społeczne zostaną zamrożone. Jeśli dodać do tego inflację na poziomie 10 proc., a także nowe podatki i akcyzy, można oczekiwać realnego spadku dochodów ludności w najbliższych latach.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Elena Leya on Unsplash