23 października 2023. Pomimo wojny w środowisku biznesowym aktywnie dyskutuje się o możliwościach powojennej odbudowy kraju. Jeśli miasta europejskie po drugiej wojnie światowej zaczęły się odbudowywać dopiero trzy lata po zakończeniu działań wojennych, to w Ukrainie odbudowa trwa. Planuje się, że odbędzie się to ze środków ukraińskiego budżetu, przy wsparciu darczyńców międzynarodowych, a także kosztem reparacji zebranych od Rosji.
Eksperci Kijowskiej Szkoły Ekonomicznej, z których wynika, że do końca września, w wyniku działań wojennych zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo 167,2 tys. obiektów mieszkaniowych. Spośród nich 147,8 tys. to domy prywatne, 19,1 tys. to domy wielomieszkaniowe, pozostałe – akademiki. Obwody doniecki, kijowski, ługański, charkowski, mikołajowski, czernihowski, chersoński i zaporoski należą do regionów najbardziej dotkniętych zniszczeniem zasobów mieszkaniowych. Biorąc pod uwagę podstępne działania rosyjskich najeźdźców, liczba okaleczonych domów będzie nadal rosła.
Potrzeby Ukrainy w zakresie odbudowy i ożywienia gospodarczego szacuje się na bezprecedensową kwotę 411 mld USD. Tylko w tym roku Ukraina pilnie potrzebuje ponad 14 mld USD na przywrócenie infrastruktury energetycznej, mieszkaniowej, krytycznej i społecznej, czyli podstawowych usług dla najbardziej bezbronnych grup ludności.
W odbudowę Ukrainy w państwie zaangażowanych jest kilka struktur. Pod koniec ubiegłego roku Ministerstwa Infrastruktury oraz Rozwoju Gmin i Terytoriów zostały połączone w Ministerstwo Rozwoju Gmin, Terytoriów i Infrastruktury Ukrainy, którego jednym z zadań jest odbudowa kraju. W tym roku powołano Państwową Agencję Odbudowy i Rozwoju Infrastruktury Ukrainy, która odpowiada za realizację projektów.
Zasada działania jest następująca: organy samorządu terytorialnego przedstawiają projekty regionalnym administracjom wojskowym, które przekazują je właściwym ministerstwom. Po zatwierdzeniu przez Radę Ministrów, Komisja Budżetowa Rady Najwyższej podejmuje decyzję o podziale środków. Głównym administratorem środków jest Ministerstwo Infrastruktury, drugorzędnym jest Agencja Odbudowy, która wchodzi w skład struktury ministerstwa.
Agencji podlega Fundusz Likwidacji Skutków Agresji Zbrojnej. W tej chwili przeznaczono na niego 35,5 mld UAH. To nie wystarczy, ale rząd ukraiński planuje zaangażować Bank Światowy w zasilanie tego Funduszu. Utworzono Międzyresortową Platformę Koordynacji Darczyńców, aby włączyć kraje partnerskie w proces odbudowy. W zeszłym roku prezydent Wołodymyr Zełenski zaoferował partnerom międzynarodowym nowy model ożywienia gospodarczego — patronat nad regionem, miastem, społecznością czy przemysłem. Zainteresowanie tym projektem wykazało już około 30 krajów.
Niestety zdecydowana większość prywatnych firm działających na rynku nieruchomości komercyjnych i mieszkaniowych nie chce brać udziału w przetargach publicznych na odbudowę. Według szefa Państwowej Agencji Odbudowy i Rozwoju Mustafy Nayema nie więcej niż jedna trzecia deweloperów pracuje za środki państwa. Szef agencji uważa to za duży problem. Według niego istnieją trzy wyjaśnienia tej sytuacji:
- negatywne doświadczenia biznesowe z poprzednich lat, kiedy narzucano skomplikowane wymogi kwalifikacyjne;
- niepartnerska postawa klienta;
- roszczenia organów ścigania po podpisaniu umowy lub zakończeniu projektu.
Eksperci widzą w tym duże ryzyko dla odbudowy. Wielkość zamówienia państwowego na odbudowę Ukrainy jest prawie tysiąc razy większa niż możliwości wykonawcze firm biorących udział w przetargach państwowych. Dlatego konieczne jest zreformowanie rynku i usprawnienie procedur przetargowych, ponieważ w każdej chwili, nawet przy wystarczającym finansowaniu, może dojść do załamania rynku. Gdy firmy działające w sektorze publicznym po prostu nie poradzą sobie z odbudową kraju.
Obecnie specjaliści Państwowej Agencji Odbudowy i Rozwoju prowadzą otwarte konsultacje z firmami wykonawczymi, badają praktyki Komitetu Antymonopolowego, Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz Banku Światowego. Analitycy są przekonani, że należy przeanalizować wszelkie metody, jednak do wdrożenia rekomendowane są te, które staną się czynnikiem przyciągającym środki na odbudowę. Przecież obecnie wezwania, że odbudujemy Ukrainę i uczynimy ją lepszą niż przed wojną, nadal pozostają sloganem.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Callum Hill on Unsplash