6 marca 2023. Na początku marca we Lwowie odbyło się „prawne Ramstein”. Tak nazwano spotkanie prokuratorów generalnych i ministrów sprawiedliwości krajów partnerskich Ukrainy. Celem jest zjednoczenie światowych wysiłków na rzecz pociągnięcia Rosji do odpowiedzialności za jej zbrodnie wojenne.
Uczestnicy konferencji dyskutowali o stworzeniu mechanizmu prawnego, który pozwoliłby na powołanie trybunału dla osądzenia najwyższego kierownictwa politycznego i wojskowego Federacji Rosyjskiej. Ocenia się, że sam międzynarodowy trybunał nie wystarczy, aby skazać winnych popełnienia 70 000 zbrodni wojennych przeciwko Ukrainie. Jak stwierdził Wołodymyr Zełenski: „Prezydent Federacji Rosyjskiej Putin i wszyscy jego wspólnicy powinni otrzymać legalne i sprawiedliwe wyroki za wszystko, co zrobili, w imię i pamięć wszystkich, którym odebrali życie, których losy zrujnowali. Za agresję, którą rozpoczęli”.
„Prawne Ramstein” nazywane jest też „United for Justice”. Konferencja po raz pierwszy objęła wszystkie elementy odpowiedzialności państwa agresora. Podobne konferencje odbyły się już w różnych krajach świata, ale ich tematyka była nieco zawężona. Natomiast we Lwowie omówiono cały zakres zagadnień:
- ściganie na poziomie krajowym i na poziomie Międzynarodowego Trybunału Karnego,
- utworzenie specjalnego trybunału przeciwko Rosji za zbrodnię agresji,
- mechanizmy odszkodowań za wyrządzone szkody,
- orzekanie w sprawie zbrodni wojennych popełnionych przez okupantów , takich jak ludobójstwo, przestępstwa przeciwko dzieciom, przestępstwa związane z przemocą seksualną.
Doktor nauk politycznych Ihor Petrenko, analizując wystąpienia uczestników konferencji z różnych krajów, podkreśla:
„Wiele osób jest zainteresowanych pełnym ukaraniem Federacji Rosyjskiej. Przegrana na polu walki to jedno, odpowiedzialność prawna i konkretne wyroki sądowe to swoista szczepionka na to, by więcej się to nie powtórzyło”.
Obecny na forum prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego Karim Khan mówił o pracach przygotowawczych do postawienia przed sądem agresorów wszystkich szczebli w przyszłości:
„Słyszymy o różnych naruszeniach prawa: torturowanie jeńców wojennych, przestępstwa seksualne , celowe ostrzały, zniszczenie szpitala położniczego w Mariupolu i tamtejszego teatru, zniszczenie źródeł energii elektrycznej… Dokumentujemy zeznania, zbieramy dowody” – podkreślił Khan.
„Te forum to kolejny krok w tworzeniu narzędzia ścigania za popełnienie zbrodni agresji. I krok w kierunku stworzenia trybunału, który będzie zajmował się tą kategorią przestępstw. Obecnie omawiamy i opracowujemy model tworzenia takiego mechanizmu odpowiedzialności” – podkreślił dyrektor wykonawczy Ukraińskiej Helsińskiej Unii Praw Człowieka Ołeksandr Pawliczenko.
Takie reprezentatywne forum jest sygnałem dla Rosji, że będą karani wszyscy bez wyjątku – od prezydenta po zwykłych piechurów.
„Tu i teraz przenosimy złożony proces na zupełnie nowy poziom, którego finałem będą wyroki dla sprawców rosyjskiej agresji. Musimy osiągnąć jedność dla sprawiedliwości, która stanie się potężnym impulsem dla Zgromadzenia Ogólnego ONZ do przyjęcia projektu ukraińskiej rezolucji. Rezolucji, która ułatwi utworzenie specjalnego trybunału do spraw zbrodni rosyjskiej agresji na Ukrainę” – powiedział prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski.
Prezydent podkreślił, że w Ukrainie otwiera się biuro Międzynarodowego Trybunału Karnego i nazwał to wielkim wydarzeniem dla wymiaru sprawiedliwości. Uważa, że to jeszcze bardziej zacieśni stosunki między Ukrainą a Międzynarodowym Trybunałem Karnym, co pomoże postawić przed sądem winnych zbrodni przeciwko narodowi ukraińskiemu.
Estoński minister spraw zagranicznych Urmas Reinsalu skomentował: „Mówimy o trybunale, który naprawdę będzie w stanie doprowadzić sprawę do końca i ukarać winnych. Dlatego trybunał ten musi zostać zatwierdzony w drodze głosowania w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ. To właśnie głosowanie w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ da siłę przeciwko wszelkim immunitetom, w tym Putina i jego najbliższego otoczenia. To jest główny cel tego trybunału”. Minister wyraził przekonanie, że do tej pory nie było przypadków tak skrupulatnie dokumentowanych zbrodni wojennych.
W Ukrainie proces rejestrowania rosyjskich zbrodni wojennych trwa niemal od początku wojny. Kilkadziesiąt organizacji praw człowieka, w tym Ukraińska Helsińska Unia Praw Człowieka, przyłączyło się do inicjatywy „Trybunał dla Putina” i zajmuje się tworzeniem jednolitej bazy zbrodni, ze wstępną kwalifikacją „zbrodnie wojenne”. Specjaliści tworzą bazę danych z otwartych źródeł, nawiązują bezpośrednie kontakty z ofiarami, nagrywają wywiady, robią zdjęcia i filmy, które staną się bazą dowodową w Międzynarodowym Trybunale Karnym. Informacja o popełnieniu przestępstwa może złożyć każda ofiara lub świadek zbrodni – na portalu Diia lub na stronie internetowej Prokuratury Generalnej.
Prezes Eurojustu Ladislav Khamran podkreślił, że śledztwo w sprawie rosyjskich zbrodni wojennych w Ukrainie prowadzone jest w 21 krajach. To pokazuje, że kraje europejskie łączą siły, by ukarać wszystkich winnych zbrodni wojennych na Ukrainie.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Tingey Injury Law Firm on Unsplash