25 czerwca 2024. Rada Najwyższa Ukrainy po kilku nieudanych próbach uchwaliła projekt ustawy o restarcie Biura Bezpieczeństwa Gospodarczego (BEB). W ten sposób deputowanym udało się spełnić wymóg MFW i UE dotyczący przyjęcia ustawy o reorganizacji BEB do 1 lipca.
Główne zmiany w projekcie dotyczą wymagań i procedury wyboru szefa BEB. Konkurs ma być przeprowadzany przy obowiązkowym udziale trzech międzynarodowych ekspertów oraz takiej samej liczby członków Rady Społecznej przy Biurze. Kadencja szefa struktury będzie ograniczona do pięciu lat. Wymagania dla kandydatów na stanowisko dyrektora zostały znacznie zaostrzone. Każdy, kto aspiruje na stanowisko szefa, musi mieć co najmniej 7 lat doświadczenia w zakresie zwalczania przestępczości gospodarczej lub walki z korupcją. Kandydat musi przejść kilka etapów weryfikacji, w tym test na uczciwość.
Budżet Biura zostanie zatwierdzony przez Radę Najwyższą, a decyzja ta nie będzie zależała od Gabinetu Ministrów.
Wśród innowacji – zupełnie inny nadzór nad działalnością BEB. Zostanie on powierzony Radzie Kontroli Społecznej. Do jej składu wejdą przedstawiciele społeczeństwa, biznesu i eksperci. To Rada uzyska prawo do przeprowadzania niezależnych kontroli, wydawania rekomendacji dotyczących poprawy działalności, a w przypadku wykrycia naruszeń – zwróci się do organów ścigania.
Restart ma na celu radykalne odnowienie potencjału kadrowego BEB. Wszyscy pracownicy, poza kierownikami, są zobowiązani do przejścia ponownej oceny w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Wśród osób przeprowadzających ocenę, oprócz przedstawicieli Biura, będą międzynarodowi eksperci i członkowie Rady Społecznej. Ci, którzy nie przejdą testowania, zostaną jednoznacznie zwolnieni, a nowi kandydaci będą wybierani w konkursie na zasadzie przejrzystej procedury.
Jednak dokument nie zawiera jasnych parametrów, według których będzie przebiegać ponowna ocena pracowników BEB. Analitycy już zwrócili na to uwagę. Zauważają, że obecnie należy jasno określić kryteria oceny, zatwierdzić metodologię oceny, i przede wszystkim zapewnić przejrzystość procesu.
W końcu firmy nadal mają wątpliwości co do rozwiązania kwestii personalnej w BEB. Jak wiadomo, przy tworzeniu Biura Bezpieczeństwa Ekonomicznego było wiele zastrzeżeń co do tego, że trafiły tam osoby z innych struktur, które zajmowały się przestępstwami gospodarczymi, w szczególności z Państwowej Służby Fiskalnej.
Nawet po uchwaleniu projektu ustawy społeczność biznesowa wątpi, że zreformowanemu BEB uda się pozbyć byłych urzędników zlikwidowanej policji podatkowej. Jednak w samym BEB argumenty są inne: najważniejsza jest fachowość, a nie przynależność do jakiejś struktury.
Według ekspertów, zreformowane Biuro Bezpieczeństwa Gospodarczego ma wreszcie spełnić funkcję, która była mu przypisana od samego początku: stać się jedynym organem ścigania, który zajmuje się przestępstwami gospodarczymi. Główną jego funkcją jest analityczne podejście do badania przestępstw, a tylko w skrajnych przypadkach – stosowanie środków zapobiegawczych, takich jak przeszukanie czy aresztowanie majątku potencjalnych przestępców.
Eksperci zwrócili uwagę na jeszcze jedną inicjatywę. Proponuje się, aby BEB miało prawo dostępu do państwowych systemów informacyjnych, w których znajdują się pełne i wiarygodne informacje o działalności finansowej podmiotów gospodarczych. Obecnie detektywi biura żądają dokumentacji finansowej bezpośrednio od przedsiębiorstw, co stanowi pewien dodatkowy nacisk na biznes.
Wiktoria Czyrwa
Photo by John M. Smit on Unsplash