12 czerwca 2023. Rada Najwyższa przyjęła ustawę, która zdaniem autorów powinna położyć kres nadużyciom na hurtowych rynkach energii. Rada już nazwała ją „euro integracyjną”, ponieważ ma ona na celu wdrożenie rozporządzenia UE nr 1227/2011 w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (REMIT).
Zobowiązania dotyczące realizacji REMIT wynikają z umowy o utworzeniu Wspólnoty Energetycznej. Wcześniej informowano, że znaczenie przyjęcia tej ustawy było wielokrotnie podkreślane przez przedstawicieli Sekretariatu Wspólnoty Energetycznej, Delegatury UE w Ukrainie i Projektu Bezpieczeństwa Energetycznego finansowanego przez Amerykańską Agencję Rozwoju Międzynarodowego (USAID). Przyjęcie projektu ustawy było też jednym z warunków otrzymania 1,5 mld USD z Banku Światowego w ramach transzy pożyczkowej w zakresie polityki rozwojowej.
Ustawa definiuje, jakimi instrumentami zwiększyć przejrzystość na rynkach energii, wprowadza narzędzia przeciwdziałających nadużyciom, zakaz manipulacji cenowych, określa wymogi ujawniania informacji poufnych przez uczestników rynku oraz wprowadza obowiązek zgłaszania podejrzanych transakcji przez firmy organizujące operacje handlowe.
Dokument zapewnia również Państwowej Komisji Regulacji Energetyki i Usług Użyteczności Publicznej większe uprawnienia do badania nadużyć i nakładania surowych sankcji za manipulacje na rynkach energii i wykorzystywanie informacji poufnych.
Ustawa definiuje pojęcie „manipulacji na hurtowych rynkach energii”, a Komisja zatwierdzi niewyczerpującą listę praktyk, które mogą być uznane za manipulację lub próbę manipulacji na rynkach energii.
Według autorów ustawy, wdrożenie tych zasad powinno stać się warunkiem wstępnym do stworzenia konkurencyjnego i przejrzystego rynku energii, który zagwarantuje uczciwe ceny dla odbiorców w gospodarstwach domowych i poza nimi.
„Przyjęcie tego dokumentu to nie tylko potężny krok w kierunku integracji europejskiej. Jest to również wkład we wzmocnienie naszej walki z oligarchicznym monopolem w sektorze energetycznym. Dotąd kluczową rolę na rynkach energii odgrywały nie przejrzyste zasady i równe warunki dla wszystkich, ale manipulacja i nadużywanie pozycji monopolisty. W rzeczywistości jest to ustawa antyoligarchiczna, która zbliży nas do europejskich norm i zasad działania na rynkach energii, gdzie przejrzyste i konkurencyjne środowisko jest tworzone poprzez monitoring i system kar” – powiedział minister energetyki Ukrainy Herman Haluszczenko.
Według autora projektu ustawy, przewodniczącego Komitetu Energetycznego Rady Najwyższej Andrija Gerusa, po jej przyjęciu Ukraina będzie mogła przejść do dalszej integracji swoich rynków energii z rynkami europejskimi, w szczególności w zakresie operacji handlowych. Oznacza to zwiększenie wolumenu eksportu energii elektrycznej do UE, a w przypadku niedoborów zasobów – importu.
„Konkurencja jest dla nas bardzo ważna, ponieważ jeśli istnieje konkurencja, oznacza to, że będą uczciwe ceny gazu i energii elektrycznej. Ponadto będą sprawiedliwe taryfy dla konsumentów końcowych. Nasz projekt ustawy o integracji europejskiej – jeden z kroków w kierunku integracji naszego systemu energetycznego z systemem europejskim. Chcemy, aby nasz rynek energii elektrycznej był w pełni zsynchronizowany z rynkiem europejskim, abyśmy mogli eksportować energię elektryczną do Europy, gdy ją mamy i importować ją, gdy mamy problemy, w szczególności z powodu ostrzału elektrowni przez rosyjskich terrorystów” – powiedział Gerus.
Według deputowanych zasady określone w ustawie powinny wejść w życie w listopadzie tego roku.
Wiktoria Czyrwa