10 kwietnia 2025. Państwowa Służba Celna opublikowała dane obrotów handlu zagranicznego Ukrainy za pierwszy kwartał 2025 roku. Wyniosły 28,4 mld USD. Import tradycyjnie przeważa nad eksportem: w okresie styczeń–marzec do kraju sprowadzono towary o wartości 18,5 mld USD, podczas gdy sprzedano za granicę jedynie za 9,9 mld USD. W rezultacie saldo ujemne wyniosło 8,6 mld USD.
Trzy czwarte importowanych towarów – czyli 13,9 mld USD – podlegało opodatkowaniu. Obciążenie podatkowe na 1 kg takiego importu wyniosło 0,50 USD. To wskaźnik zbiorczy i średni, ale dobrze oddaje poziom fiskalnego obciążenia przepływu towarowego.
Najwięcej towarów w pierwszym kwartale dostarczały w Ukrainę Chiny (3,9 mld USD), Polska (1,7 mld USD) i Niemcy (1,5 mld USD). Geografia importu wskazuje, że główne kategorie wydatków to nie tylko surowce energetyczne, lecz także sprzęt, elektronika, transport i urządzenia.
W strukturze importu najbardziej zauważalny wzrost odnotowano w kategorii maszyn, urządzeń i środków transportu – na kwotę 6,8 mld USD. Segment ten zapewnił budżetowi państwa 42,3 mld UAH wpływów celnych, co stanowiło 27 proc. całkowitej kwoty. Produkty chemiczne kosztowały importerów 3,2 mld USD, a ich odprawa celna przyniosła państwu 25,5 mld UAH (16 proc. wpływów celnych). Jeszcze 2,5 mld USD wydano na towary z sektora paliwowo-energetycznego – to właśnie one wygenerowały największe wpływy podatkowe: 43,6 mld UAH, czyli 28 proc. wszystkich płatności celnych. Łącznie te trzy kategorie stanowią 68 proc. ogólnego wolumenu importu.
Na kierunku eksportowym sytuacja wygląda skromniej. Największe wolumeny sprzedaży przypadły na Polskę (1,1 mld USD), Włochy (680 mln USD) i Hiszpanię (650 mln USD). Mimo stabilnej obecności na rynkach UE, struktura eksportu pozostaje wrażliwa: Ukraina eksportuje głównie żywność (5,8 mld USD), metale i wyroby metalowe (1,1 mld USD), a także sprzęt i środki transportu (882 mln USD), których udział wciąż pozostaje niewielki. W ciągu trzech miesięcy 2025 roku budżet państwa uzyskał 81,2 mln UAH z tytułu eksportu towarów objętych cłem wywozowym – to stosunkowo niewielka kwota, która odzwierciedla niski poziom opodatkowania ukraińskiego eksportu.
Eksperci podkreślają, że taki obraz handlu zagranicznego po raz kolejny uwidacznia słaby punkt ukraińskiej gospodarki – dominację eksportu surowcowego i zależność od importu w krytycznych sektorach. W obliczu rosnącego popytu wewnętrznego i potrzeby modernizacji gospodarki, wolumen importu nadal rośnie. Tymczasem eksportować więcej i drożej się nie udaje. Powoduje to dodatkową presję na rynek walutowy, zwiększa zależność od międzynarodowej pomocy finansowej i obniża stabilność bilansu handlowego jako całości.
Warto zauważyć, że w analogicznym okresie 2024 roku import wynosił 16 mld USD, a eksport – 10 mld USD. Wówczas saldo ujemne wynosiło 6 mld USD – znacznie mniej niż w tym roku. Wtedy, podobnie jak teraz, lwią część importu stanowiły maszyny, chemikalia i paliwa, ale w mniejszych ilościach. Import objęty opodatkowaniem wyniósł 13,8 mld USD, a obciążenie podatkowe było nieco niższe – 0,49 dolara za kilogram. Wskaźniki eksportu żywności w 2024 roku były nawet wyższe niż obecnie (6,5 mld wobec 5,8 mld USD), co może świadczyć albo o tymczasowym spadku wolumenu, albo o niekorzystnej koniunkturze cenowej. Głównymi partnerami rok temu były również Polska, Hiszpania i Chiny.
Porównanie dwóch lat pokazuje, że handel zagraniczny Ukrainy rośnie pod względem skali, ale nie jakości. Pogłębiający się deficyt, brak przełomu w eksporcie produktów o wysokiej wartości dodanej i wzrost importu wrażliwego – to nie tylko sucha statystyka, lecz wyzwanie dla bezpieczeństwa ekonomicznego państwa.
W rezultacie mamy tendencję do wzrostu importu przy stagnacji lub niewielkim spadku eksportu. Tworzy to niestabilny bilans handlowy, zwiększa obciążenie rynku walutowego i świadczy o utrzymującej się zależności od dostaw zewnętrznych.
Szczególnej uwagi wymaga fakt, że mimo reputacji kraju rolniczego, Ukraina nadal importuje znaczne ilości żywności – co podkreślają niektórzy ekonomiści, wskazując na problemy w łańcuchach wewnętrznego przetwórstwa. Ogólnie rzecz biorąc, struktura handlu zagranicznego w Ukrainie pozostaje typowa dla gospodarki z dominującym eksportem surowcowym i importem produktów wysokotechnologicznych, co wymaga przemyślenia strategii rozwoju produkcji i polityki przemysłowej.