3 stycznia 2025. Rok rozpoczął się od istotnych zmian dla ukraińskiego biznesu i społeczeństwa. Wśród głównych zmian znalazły się nowe podatki dla osób prowadzących działalność gospodarczą (FOP), podwyżka taryf za przesył energii elektrycznej oraz „zamrożenie” standardów socjalnych.
Prawdopodobnie najważniejszą zmianą nowego roku jest wprowadzenie nowych podatków dla osób prowadzących działalność gospodarczą (FOP). Przywrócono obowiązkową składkę na Jednolity Wkład Socjalny, która wynosi 1 760 UAH miesięcznie (22 proc. minimalnego wynagrodzenia), czyli 21 120 UAH rocznie. Przypomnijmy, że w marcu 2022 roku, w związku z wojną, FOP-om umożliwiono rezygnację z płacenia tej składki. Można ją było płacić w celu utrzymania ciągłości ubezpieczenia emerytalnego.
Kolejną zmianą jest obowiązkowa opłata na rzecz podatku wojskowego. Wysokość składki zależy od grupy podatnika. FOP-y z grupy pierwszej, drugiej i czwartej będą płacić po 800 UAH miesięcznie (10 proc. minimalnego wynagrodzenia), natomiast przedsiębiorcy z grupy trzeciej – 1 proc. od dochodu. Co więcej, osoby, które są jednocześnie pracownikami najemnymi i prowadzą własną działalność gospodarczą, będą płacić podatek wojskowy podwójnie – zarówno od wynagrodzenia, jak i jako FOP.
Przedsiębiorcy przyjęli te zmiany negatywnie. Jak już pisał eDIALOG, w wyniku tych zmian zamknięto dziesiątki tysięcy firm.
Według badania przeprowadzonego przez portal „Opendatabot”, 27 proc. przedsiębiorców planuje zakończenie działalności, a 62 proc. spośród z nich jako główny powód podaje właśnie wzrost podatków.
Analitycy finansowi przewidują, że znaczna część biznesów może przejść do szarej strefy lub zamknąć działalność. Eksperci wskazują, że wprowadzenie VAT-u mogłoby być bardziej efektywnym rozwiązaniem, ponieważ podatek ten obejmuje wszystkie segmenty rynku i zapewnia stabilne wpływy do budżetu.
Zmiany obejmą również taryfy. Opłaty za gaz, ogrzewanie i ciepłą wodę pozostają na razie bez zmian, dzięki moratorium obowiązującemu w okresie stanu wojennego. Jednak od 1 stycznia taryfa za przesył energii elektrycznej dla Ukrenergo wzrosła prawie o 30 proc., do poziomu 686,23 UAH/MWh. Za tę usługę płacą zarówno gospodarstwa domowe, jak i przedsiębiorstwa. Dodatkowo kilkukrotnie wzrosną taryfy Operatora GTS za przesył gazu, co zwiększy koszt dla firm o 5 procent.
Natomiast standardy socjalne dla Ukraińców pozostaną niezmienione. W przeciwieństwie do poprzednich lat, w tym roku władze postanowiły pozostawić świadczenia socjalne na dotychczasowym poziomie. Od 1 stycznia 2025 roku minimum egzystencjalne wynosi 2950 UAH. Minimalne wynagrodzenie pozostaje na poziomie 8000 UAH miesięcznie (48 UAH za godzinę). To sześciokrotnie mniej niż, na przykład, wynagrodzenie w Polsce: według doniesień polskich mediów, na które powołują się media ukraińskie, minimalne wynagrodzenie w Polsce wzrosło do 4666 ZŁ (1132 USD), podczas gdy w Ukrainie nadal wynosi jedynie 190 USD. „Na rękę” jest to jeszcze mniej: z powodu wzrostu podatku wojskowego wypłata netto zmniejszy się do 6160 UAH. Jest to związane ze wzrostem stawki podatku wojskowego z 1,5% do 5% w grudniu 2024 roku (z wyjątkiem wojskowych i funkcjonariuszy organów ścigania).
Przewodnicząca Komisji Budżetowej Rady Najwyższej Roksolana Pidłasa, wyjaśniła, że podniesienie standardów socjalnych wymagałoby znacznych wydatków. Na przykład podniesienie minimalnego wynagrodzenia o 100 UAH kosztowałoby budżet 5,3 mld UAH, a podniesienie minimum egzystencjalnego o 100 UAH – 11 mld UAH.
Kolejna istotna zmiana dotycząca znacznej części ukraińskiego społeczeństwa to reforma komisji ds. medyczno-społecznej ekspertyzy. Od 1 stycznia zaprzestano działalności komisji medyczno-społecznej ekspertyzy (МСЕК), a w życie weszła zakrojona na szeroką skalę reforma tego systemu. Ich funkcje zostały przekazane komisjom eksperckim w szpitalach klastrowych i ponadklastrowych. Zamiast „ekspertyzy medyczno-społecznej” wprowadzono ocenę poziomu funkcjonowania codziennego danej osoby. Ustalenie statusu niepełnosprawności będzie odbywać się na podstawie oceny wpływu urazów lub chorób na zdolność osoby do codziennej aktywności.
Głównym celem reformy jest stworzenie takiego systemu zabezpieczenia społecznego, który pomaga przywrócić zdolność do pracy. Jeśli osoba po urazie zachowuje zdolność do pracy, państwo nie przewiduje wypłat. Natomiast ci, którzy nie mogą pracować, powinni otrzymać większe wsparcie społeczne.
Minister polityki społecznej Oksana Żolnowicz podkreśliła, że w ramach reformy państwo planuje maksymalną cyfryzację procesu, co ma ułatwić procedurę oceny funkcjonowania osoby. Inicjatorzy reformy liczą na to, że nowy system znacząco ograniczy poziom korupcji w tej dziedzinie.
Wiktoria Czyrwa
Image by Steve Buissinne from Pixabay