12 grudnia 2023. Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę kryminalizującą przemyt. Wprowadzenie odpowiedzialności karnej wejdzie w życie etapami: za przemyt towarów objętych podatkiem akcyzowym – od 1 stycznia 2024 roku, a za przemyt wszystkich innych towarów – od 1 lipca 2024 roku.
Projekt ustawy, który miał status pilnego, był procedowany przez prawie trzy lata. Został on przyjęty w odpowiedzi na wymóg Unii Europejskiej, dotyczący otrzymania przez Ukrainę kolejnej transzy pomocy makrofinansowej w wysokości 1,5 mld EUR.
Co przewiduje przyjęty dokument? Od 1 lipca 2024 r. odpowiedzialność karna za przemyt towarów o wartości od 7,57 mln UAH do 15,14 mln UAH zostanie wprowadzona w formie grzywny w wysokości od 170 000 UAH do 425 000 UAH, a za towary o wartości powyżej 15,14 mln UAH zostanie wprowadzona odpowiedzialność od 850 000 UAH grzywny do 11 lat pozbawienia wolności z konfiskatą mienia. W przypadku towarów akcyzowych o wartości od 1,136 mln UAH do 2,271 mln UAH sankcja wyniesie od 340 000 UAH grzywny do 6 lat więzienia, a w przypadku towarów o wartości ponad 2,271 mln UAH – od 1,275 mln UAH grzywny do 12 lat więzienia z konfiskatą mienia.
Według deputowanego Yaroslava Zheleznyaka, deputowani przyjęli wersję ustawy, do której dzień wcześniej wprowadzono poprawki, o które wnioskował biznes. W szczególności przewidują one:
- 5. krotne podniesienie progów dla przemytu towarów;
- 2. krotne podniesienie progów dla towarów objętych podatkiem akcyzowym;
- znaczne ograniczenie możliwych przypadków ścigania z artykułów „przemytniczych” za składanie dokumentów zawierających fałszywe informacje.
Ukraińska Rada Biznesu, w skład której wchodzi 110 stowarzyszeń z różnych sektorów gospodarki, stwierdziła, że poprzednia wersja ustawy stanowi poważne zagrożenie dla praworządnych przedsiębiorstw. Rada wskazała, że jej sformułowania ustawy zawierają wysokie ryzyko korupcji, stanowią zagrożenie dla działalności przede wszystkim legalnych przedsiębiorstw i nie przyczyniają się do rozwiązania problemu importu w szarej strefie.
„Najgorętsze dla biznesu są następujące aspekty. Na przykład próg odpowiedzialności za przestępstwa celne – 147 tysięcy hrywien od niezapłaconych należności – jest nieracjonalnie niski. Dla porównania, odpowiedzialność za uchylanie się od płacenia podatków zaczyna się jest od około 3 mln UAH zaległości. Projekt ustawy przewiduje zbyt szeroki zakres kar (stosunkowo niewielka grzywna w wysokości 17 000 UAH lub kara pozbawienia wolności na długi okres do 11 lat). Wiąże się to z licznymi zagrożeniami korupcyjnymi” – podkreśla społeczność biznesowa.
Prawie wszyscy przedsiębiorcy zgadzają się, że należy zacząć od kryminalizacji towarów objętych podatkiem akcyzowym. To jest dokładnie to, czym zainteresowana jest Unia Europejska. Tym bardziej, że nielegalna produkcja takich wyrobów jest przestępstwem samym w sobie. „I jest to naprawdę przestępczość zorganizowana, w którą zaangażowane są duże grupy ludzi. Należy zacząć od tego na pierwszym etapie. Ponadto konieczne jest zwiększenie zdolności służb celnych. Ponieważ jeśli uznamy przemyt za przestępstwo, ale służby celne nie będą go wykrywać i badać, oznacza to, że funkcjonariusze organów ścigania będą siedzieć na posterunkach celnych i punktach kontrolnych” – powiedziała Tetiana Ostrikova, przedstawiciel Rady Publicznej w Państwowej Służbie Celnej.
Analitycy twierdzą, że nie jest tajemnicą, iż sądy obecnie masowo umarzają sprawy dotyczące przemytu. Organy celne nie są w stanie udokumentować i udowodnić okoliczności przestępstwa. Dlatego niemal rewolucyjną decyzją jest uznanie przemytu za przestępstwo kryminalne, tak jak ma to miejsce w wielu krajach UE. Powinno to zaowocować większymi dochodami z ceł i powstrzymać schematy nielegalnego przepływu towarów.
Przemyt jest rzeczywiście kryminalizowany w krajach europejskich, ale to nie zadziała w ukraińskich realiach. „Ani służby celne, ani sądy nie mają możliwości karania przestępców. Sprawy w sądach często wygasają z powodu przedawnienia” – wyjaśnia Oksana Kuzyakiv, dyrektor wykonawczy Instytutu Studiów Ekonomicznych. „Dla biznesu kryminalizacja oznacza po prostu zapłacenie grzywny” – dodaje.
Wielu deputowanych uważa, że projekt ustawy może uderzyć w uczciwych biznesmenów, podczas gdy „królowie przemytu” będą mogli uniknąć odpowiedzialności, płacąc łapówki. Kilka lat temu zidentyfikowano dziesięciu największych takich „królów” z Odessy, Zakarpacia, Bukowiny i Lwowa, którzy nadal okradają skarb państwa. Niedawno NABU zatrzymało odeskiego „króla przemytu” Vadyma Alperina, który później pochwalił się na Facebooku, że sam zgłosił się do SAP. Specjalistyczna Prokuratura Antykorupcyjna skierowała zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do siedmiu urzędników celnych i byłego urzędnika służby fiskalnej, którzy są wspólnikami Alperina w przemytniczych planach. Zostali oni oskarżeni o oszustwa przy odprawie celnej towarów importowanych w Ukrainę, co spowodowało straty państwa w wysokości ponad 77,7 mln UAH.
Jednak Najwyższy Sąd Antykorupcyjny zamknął postępowanie karne przeciwko odeskiemu biznesmenowi Vadymowi Alperinowi i innym osobom za nadużycia celne i stworzenie organizacji przestępczej. Rodzi to uzasadnione pytanie dla społeczności biznesowej: czy prawo będzie stosowane jednakowo wobec wszystkich, czy wybiórczo?
Wiktoria Czyrwa
Image by Klaus Hausmann from Pixabay