Oczekiwania USA wobec Ukrainy

Opinia publiczna jest zgodna co do tego, że lista ta nie jest wyczerpująca i będzie w przyszłości korygowana, jednak z pewnością oczekuje na reakcję ukraińskiego rządu. Do najbardziej oczekiwanych i pilnych reform, wskazanych przez stronę amerykańską, należy:

• wzmocnienie niezależności Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej (SAP);
• zwiększenie liczby śledczych Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy (NABU);
• ponowne uruchomienie Najwyższej Rady Sądownictwa;
• zapewnienie niezależności Narodowej Agencji do spraw Zapobiegania Korupcji (NAZK).

Wśród proponowanych reform: wdrożenie rozporządzenia REMIT dotyczącego integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii – nie później niż 1 kwietnia 2024 r. Zaleca się, aby przedsiębiorstwa państwowe Ukrenergo i Naftohaz wprowadziły siódmego członka do rad nadzorczych; zakończyć proces legislacyjny korporatyzacji Energoatomu i wybrać niezależną radę nadzorczą; przejście Operatora Systemu Przesyłu Gazu (OGTSU) na własność Ministerstwa Energii, przyjęcie nowego statutu spółki i wybór nowej niezależnej rady nadzorczej; przyjęcie ustawy o zarządzaniu korporacyjnym przedsiębiorstwami państwowymi); wybór i powołanie nowej rady nadzorczej nowo utworzonej Ukraińskiej Korporacji Przemysłu Obronnego (dawniej Ukroboronprom) zgodnie ze standardami OECD.

Zalecenia obejmują wymogi w zakresie sprawozdawczości majątkowej i finansowej, a także obowiązkowe oświadczenia majątkowe dla wszystkich urzędników służby cywilnej i sędziów, w tym wszystkie oświadczenia za lata 2021 i 2022. Amerykanie zalecają przywrócenie ujawniania informacji o działalności finansowej partii politycznych, uproszczenie systemu oświadczeń majątkowych poprzez połączenie z innymi bazami danych i rejestrami zgodnie z prawnymi obowiązkami urzędników w zakresie składania prawdziwych i terminowych oświadczeń.

Osobnym punktem jest reorganizacja ukraińskiego NAZK. W tym celu proponują niezależny, przejrzysty, konkurencyjny i terminowy wybór nowego szefa agencji.

Jednocześnie zaleca się dokończenie ponownego uruchomienia Najwyższej Rady Sądownictwa. Aby mogła skutecznie działać nawet w warunkach wojny, należy w krótkim czasie utworzyć Służbę Rzeczników Dyscyplinarnych, przy bezpośrednim i konstruktywnym udziale niezależnych ekspertów, zapewniając dobór wysoko wykwalifikowanych inspektorów, uczciwego, profesjonalnego i z odpowiednim wynagrodzeniem oraz przywrócenie funkcji dyscyplinarnej Rady.

Jak czytamy w liście rekomendacyjnym, nie jest zbyteczne przeprowadzanie kontroli uczciwości sędziów Sądu Najwyższego i przeprowadzanie selekcji nowych sędziów przy udziale międzynarodowych fachowców. Amerykańscy eksperci nie pominęli kwestii reform w Ministerstwie Obrony Narodowej, które dotyczą głównie organizacji zakupów.

Największy oddźwięk w społeczeństwie ukraińskim odbił się zapis o wprowadzeniu rynkowych cen gazu i energii elektrycznej. Obecnie społeczeństwo jest dość wrażliwe na kwestię cen energii. Słabość instytucji rządowych oraz brak ukierunkowanej polityki wzmacniającej rolę odbiorców na rynku energii nie pozwalają na skuteczne przeciwdziałanie manipulacjom i informowanie społeczeństwa o realnych możliwościach oszczędności – w szczególności poprzez zmianę sprzedawcy i wdrożenie środków energooszczędnych.

Dziś ceny energii elektrycznej dla ludności reguluje przepis nakładający szczególne obowiązki na uczestników rynku energii elektrycznej, natomiast ceny gazu, taryfy za dystrybucję gazu i świadczenie usług dostarczania ciepła są „zamrożone”. Taryfy za usługi przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej podlegają regularnym przeglądom, jednak nie są w stanie pokryć wszystkich kosztów operatorów sieci, które powstają zarówno w wyniku wojny, jak i wzrostu cen. Według premiera Denysa Szmyhala dotacje na utrzymanie regulowanych cen dla ludności w 2022 roku sięgną 400 mld UAH.

Co proponują amerykańscy eksperci? Pierwszą rzeczą jest wprowadzenie programu liberalizacji gazu ziemnego i energii elektrycznej. Aby to zadziałało, należy wdrożyć plan działania mający na celu liberalizację stawek za gaz i energię elektryczną, aby lepiej zapewnić oszczędność energii i stabilność finansową przedsiębiorstw i operatorów, a jednocześnie opracować ukierunkowane systemy wsparcia dla odbiorców wrażliwych. Równolegle podjąć działania mające na celu dalszą liberalizację cen gazu i energii elektrycznej, a także przygotować się do rozwoju „zielonej” energii i integracji systemu energetycznego Ukrainy z UE.

Jeśli weźmiemy pod uwagę zalecenia USA jako całość, nie ma w nich nic niezwykłego. Witalij Szabunin, szef Centrum Przeciwdziałania Korupcji zauważa: „Prawie wszystkie reformy w nim wymienione należy przeprowadzić dla Ukraińców, dla Ukrainy i dla zwycięstwa. A nie dla Amerykanów, czy dla UE. A jeśli przy okazji otrzymujemy też pieniądze, to w ogóle jest to prezent. Można dyskutować, czy jeśli nie spełnimy tych wymagań, Ukrainie będzie trudno otrzymać pieniądze? Na pewno będzie to utrudnione. Można dyskutować, jak bardzo to będzie skomplikowane: mniej więcej? Ale to jest bezsensowna dyskusja.”

Jeszcze kilka lat temu, w czasie pokoju, pod różnymi pretekstami można było opóźniać reformy, ale teraz, gdy sytuacja na polu bitwy zależy od zachodniej broni, od pomocy całego świata, władz ukraińskich po prostu nie stać na to, żeby kłócić się z głównymi partnerami strategicznymi.

Wielu ekspertów radzi, aby lepiej komunikować się z własnym społeczeństwem, aby zrozumiało ono absolutny trend z tego dokumentu – wzmocnienie instytucji i wybór uczciwych członków różnych instytucji poprzez przejrzyste konkursy.

Dyrektor wykonawczy Centrum Strategii Gospodarczej Gleb Wyszliński zapewnia: „Jestem pewien, że będziemy kontynuować reformy normalnie. Żadna z reform zawartych w piśmie amerykańskim, zobowiązań zawartych w memorandum MFW i żądań wobec Unii Europejskiej nie jest niepopularna, z wyjątkiem rewizji taryf za gaz i energię elektryczną”.

Wiktoria Czyrwa
Photo by NASA on Unsplash