11 maja 2023 r. W Ukrainie ruszył program єВідновлення, dzięki któremu Ukraińcy mogą otrzymać środki na naprawę zniszczonych przez wojnę domów. Maksymalna kwota to 200 tysięcy UAH.
W ciągu kilku godzin od uruchomienia programu wpłynęły dziesiątki tysięcy wniosków. Oczywiście system nie był zaprojektowany na tak dużą liczbę wniosków, więc zawiesił się. Twórcy єВідновлення uspokajają jednak, że jeśli komuś nie uda się złożyć wniosku za pierwszym razem, może to zrobić później, gdy obciążenie systemu zmaleje.
Według regionalnych administracji wojskowych od 24 lutego 2022 roku zniszczonych lub uszkodzonych zostało prawie 18,5 tys. wielopiętrowych budynków mieszkalnych i ponad 142 tys. prywatnych lokali. Oczekuje się, że rzeczywiste potrzeby będą wyższe w miarę trwania wojny. Bank Światowy szacuje, że sam sektor mieszkaniowy poniósł ponad 50 mld USD bezpośrednich szkód – to ponad jedną trzecią liczby ogólnej w ukraińskiej infrastrukturze.
Obecnie Ukraińcy, których domy zostały nieznacznie uszkodzone w wyniku agresji zbrojnej Rosji, mogą skorzystać z usługi єВідновлення, aby otrzymać pomoc państwa. W tym celu muszą złożyć wniosek do aplikacji Diya, w ciągu miesiąca specjalna komisja podejmie decyzję o udzieleniu takiej pomocy.
Środki są naliczane, jeśli mieszkania:
– były uszkodzone w wyniku ataku Rosji po 24 lutego 2022 roku;
– podlegają odbudowie;
– znajdują się na terytorium niezamieszkanym;
– nie zostały w pełni naprawione we własnym zakresie.
Pieniądze można wydać na materiały budowlane lub usługi wykonawców, którzy są uczestnikami programu.
Pierwszeństwo w otrzymaniu środków na odbudowę mają kombatanci, żołnierze zmobilizowani, rodziny poległych żołnierzy, osoby niepełnosprawne I i II grupy oraz rodziny wielodzietne.
W związku z tym pojawia się pytanie, czy Fundusz Pomocy Wojennej będzie miał wystarczająco dużo pieniędzy? Obecnie fundusz zgromadził 52 mld UAH. Rekonstrukcja i odbudowa kraju, nie tylko mieszkalnictwa, po inwazji rosyjskiej będzie wymagała co najmniej 411 mld USD. Tak oceniają eksperci Banku Światowego. I już teraz nalegają na opracowanie przejrzystych mechanizmów, bo efektywność wykorzystania Funduszu będzie świadczyć o dalszej odbudowie. Nawiasem mówiąc, kiedyś administratorem było Ministerstwo Finansów, które opracowało procedurę z możliwością wykorzystania środków w „trybie ręcznym”. Jednak po reakcji społecznej i przekazaniu Funduszu do Ministerstwa Infrastruktury, procedura została zmieniona.
Nowa procedura zawiera trzy kluczowe zmiany mające na celu zminimalizowanie ryzyka wykorzystania środków.
Po pierwsze, rośnie rola samorządów. To właśnie samorządy są najbardziej zainteresowane odbudową osiedli. Od tej pory samorządy muszą składać wnioski o dofinansowanie do CMA, który sprawdzi je pod kątem kompletności i przekaże do właściwego ministerstwa.
Po drugie, wymóg wpisania miejsc odbudowy do regionalnych planów odbudowy będzie obowiązywał dopiero po 6 miesiącach od zakończenia stanu wojennego. To znacznie upraszcza procedurę składania wniosków. Ponadto istniało ryzyko formalnego podejścia do przygotowania takich planów i ich szybkiej utraty w miarę postępujących zniszczeń.
Po trzecie: wprowadzenie priorytetów przedmiotów finansowania. Aby uniknąć sytuacji, w której wnioski drugorzędne, które wpłynęły jako pierwsze, były finansowane, ale na najważniejsze obiekty nie starczyło pieniędzy, powinny istnieć jasne zasady ustalania priorytetów przydziału środków. Pozwoli to na bardziej efektywne wykorzystanie zasobów Funduszu.
Rząd powołał już grupę roboczą pod przewodnictwem wicepremiera Ołeksandra Kubrakowa, która ma rozważyć podział środków z Funduszu Likwidacji Skutków Agresji Zbrojnej Rosji i przedstawić propozycje Gabinetowi Ministrów.
Do kompleksowej odbudowy w ramach projektu pilotażowego wytypowano sześć osiedli: Borodzianka i Moszczun w obwodzie kijowskim, Trościaniec w obwodzie sumskim, Posad-Pokrowske w obwodzie chersońskim, Cyrkuny w obwodzie charkowskim i Jahidne w obwodzie czernihowskim.
Eksperci narzekają, że 52 mld UAH to zbyt małe środki w porównaniu z rozmiarami zniszczeń, a przeznaczone są przede wszystkim na przezwyciężenie najbardziej dotkliwych skutków wojny i pokrycie najpilniejszych potrzeb w zakresie odbudowy.
Sposób wykorzystania pierwszych 52 mld UAH z funduszu powierniczego zadecyduje o przyszłości odbudowy i gotowości partnerów międzynarodowych do finansowania odbudowy Ukrainy. Obecnie rząd demonstruje gotowość do wysłuchania środowiska ekspertów i uwzględnienia rekomendacji, które ułatwią przejrzyste i bardziej efektywne wykorzystanie środków. Wkrótce planowana jest prezentacja Elektronicznego Systemu Zarządzania Odbudową, dzięki któremu każdy ukraiński i międzynarodowy inwestor będzie mógł zobaczyć, na co wydawane są środki na odbudowę.
W tradycyjnym, wieczornym przemówieniu do narodu prezydent Wołodymyr Zelenskij zapewnił: „W maju sfinalizujemy konkretne punkty tych programów państwowych, a w czerwcu rozpoczniemy praktyczną pracę z naszymi partnerami. Dotyczy to zarówno przywrócenia krytycznych systemów tu i teraz, jak i strategicznej transformacji”.
Wiktoria Czyrwa