12 marca 2025. Rada Najwyższa uchwaliła w pierwszym czytaniu projekt ustawy, który zapewnia ochronę biznesu w ramach postępowania karnego i wzmacnia gwarancje dla przedsiębiorstw podczas prowadzenia śledztw karnych. Biznes generalnie przyjął dokument pozytywnie, ma jednak swoje zastrzeżenia.
Projekt ustawy zawiera przepisy ograniczające areszt aktywów finansowych i rachunków do dwóch miesięcy, z możliwością przedłużenia jedynie w wyjątkowych przypadkach. Ponadto rozszerza możliwości zaskarżenia aresztu, co pozwala przedsiębiorstwom skutecznie bronić swoich praw, a także przewiduje jednoznaczny 30. dniowy termin zwrotu mienia po uchyleniu aresztu, co zapobiega biurokratycznym opóźnieniom. Dokument zakłada również obowiązkowe nagrywanie przeszukań wideo, aby uniemożliwić podrzucanie dowodów, a także zapewnia dostęp do materiałów śledztwa poprzez mechanizm tymczasowego dostępu do dokumentów, co wzmacnia możliwości obrony biznesu w sądzie.
Wśród innych nowości znajdują się:
- jasne określenie statusu tymczasowo zajętego mienia i procedury jego zwrotu, aby przedsiębiorcy nie tracili własności na czas nieokreślony;
- rozszerzenie listy decyzji, które mogą zostać zaskarżone, a także obowiązkowy udział specjalistów podczas przeszukań nośników elektronicznych, co zapobiega arbitralnemu zajmowaniu oraz manipulacjom informacjami elektronicznymi przedsiębiorstw.
Środowiska biznesowe i prawnicze uznają dokument za ważny i aktualny, ponieważ ma on na celu rozwiązanie kluczowych problemów biznesu wynikających z działań organów ścigania. Wśród nich są:
- sztuczne postępowania karne przeciwko przedsiębiorcom, przeszukania, aresztowania mienia, przesłuchania i czynności śledcze trwające latami.
- Brak jednolitego podejścia do dochodzeń w sprawach przestępstw gospodarczych, co prowadzi do dublowania kompetencji różnych organów.
- „Wieczne” areszty mienia i rachunków, które paraliżują działalność gospodarczą.
- Brak skutecznego mechanizmu zaskarżenia czynności śledczych, co utrudnia obronę interesów przedsiębiorców.
- Nadużywanie przez organy ścigania swoich kompetencji, gdy zamiast prowadzić śledztwa w sprawach korupcji wśród urzędników, zajmują się sprawami biznesowymi, w tym otwieraniem spraw sprzed 20–30 lat.
Biznes generalnie pozytywnie odebrał dokument. Rada Biznesu Ukrainy oświadczyła, że w zasadzie popiera zawarte w projekcie ustawy przepisy, ale ma szereg uwag i propozycji. Przedsiębiorcy zwracają uwagę na brak wyraźnie określonych praw procesowych dla osób, których prawa lub uzasadnione interesy są ograniczane w toku śledztwa, i proponują przyznanie takim osobom większych uprawnień, w szczególności możliwości zapoznania się z materiałami sprawy oraz zaangażowania eksperta.
Kolejną kwestią jest brak jasnych przepisów dotyczących tymczasowo zajętego mienia, co prowadzi do bezpodstawnego konfiskowania i uniemożliwia jego zaskarżenie. Rada Biznesu Ukrainy proponuje określenie statusu takiego mienia jako tymczasowo zajętego, co wymagałoby sądowego aresztu lub zwrotu właścicielowi.
Biznes niepokoi również brak odpowiedniego uzasadnienia dla ustalania wysokości kaucji, co często prowadzi do sytuacji, w której kwoty kaucji znacznie przekraczają ustalone limity bez należytego uzasadnienia. Członkowie Rady Biznesu Ukrainy proponują wprowadzenie jasnych kryteriów obliczania kaucji i uzasadnienia jej wysokości.
Inna kwestia dotyczy braku prawa podejrzanych do zapoznania się z powołanymi ekspertyzami i zadawania im pytań – zamiast tego proponuje się zobowiązanie śledczych do przeprowadzania ekspertyz w celu określenia szkód oraz zagwarantowanie podejrzanym dostępu do tych materiałów.
Rada Biznesu Ukrainy liczy na to, że przed przyjęciem dokumentu w całości deputowani uwzględnią te uwagi. Jeśli zmiany zostaną wprowadzone, projekt ustawy rzeczywiście może zmniejszyć presję korupcyjną na biznes, poprawić klimat inwestycyjny i wzmocnić gospodarkę Ukrainy.
Wiktoria Czyrwa
Image by Gino Crescoli from Pixabay