5 listopada 2024. Narodowy Bank Ukrainy przekazał bankom i finansowym instytucjom niebankowym rekomendacje, jak identyfikować przypadki tak zwanego „dzielenia biznesu” poprzez tworzenie FOP-ów (Fizycznych Osób-Podmiotów Gospodarczych), co może być sposobem na unikanie opodatkowania.
NBU przedstawił listę przykładów i cech, które mogą wskazywać na powiązania między osobami prawnymi a FOP-ami. Wśród tych znajdują się:
- wspólny adres;
- identyczne miejsca sprzedaży towarów lub usług;
- wspólni właściciele lub przedstawiciele.
- znaczące wpływy środków na konta FOP-ów od osób prawnych;
- otrzymywanie przez FOP wsparcia finansowego;
- przeprowadzanie transakcji finansowych na dużą skalę w krótkim czasie;
- oraz korzystanie z jednego terminala przez kilku podmiotów.
Narodowy Bank Ukrainy podkreśla, że te oznaki są jedynie wskazówkami. Każda instytucja finansowa może samodzielnie określić dodatkowe czynniki mogące wskazywać na potencjalne ryzyko.
Realizując te rekomendacje, banki i niebankowe instytucje finansowe będą mogły poprawić swoje systemy przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu oraz wzmocnić zarządzanie ryzykiem — podsumowano w rekomendacjach Narodowego Banku Ukrainy.
Podział działalności na FOP-y jest powszechną praktyką w Ukrainie, kiedy duże firmy dzielą swoją działalność na kilka mniejszych podmiotów zarejestrowanych jako FOP-y, aby skorzystać z uproszczonego systemu podatkowego.
Dzieje się tak z kilku głównych powodów.
Po pierwsze, ulgi podatkowe. W systemie uproszczonym przedsiębiorcy płacą jedyny podatek, obliczany od całkowitego dochodu za okres, co znacznie upraszcza raportowanie i zmniejsza koszty. Tymczasem system ogólny wymaga obliczenia dochodu netto i zapłaty podatku dochodowego (18 proc.), opłaty wojskowej (1,5 proc.), składki na ubezpieczenie społeczne (22 proc.) oraz w niektórych przypadkach VAT, co w sumie może być znacznie kosztowniejsze.
Po drugie – optymalizacja podatkowa. Średnie i duże firmy o wysokich dochodach rozdzielają swoją działalność na kilka FOP-ów, z których każdy działa w systemie uproszczonym. Pozwala to korzystać z ulg podatkowych bez zwiększenia obciążenia podatkowego. Taka metoda jest popularna np. w branży restauracyjnej, gdzie bar może być zarejestrowany jako podmiot w systemie ogólnym, a kuchnia – w systemie uproszczonym. Często te firmy korzystają ze wspólnej przestrzeni i personelu.
W rezultacie takie „optymalizacje” podatkowe tworzą nieuczciwą konkurencję, pogarszając warunki dla małych firm, prowadząc do strat budżetowych i podważając zaufanie do systemu podatkowego.
Jednym z liderów takiego dzielenia działalności są dostawcy Internetu, którzy tworzą sieci z dziesiątek, a nawet setek FOP-ów, z których każdy obsługuje określony rejon lub budynek. Pozwala to unikać opodatkowania na zasadach ogólnych. Na przykład jeden z dostawców z bazą abonentów przekraczającą 320 tysięcy użytkowników składał się z 288 podmiotów gospodarczych. Drugi, z bazą ponad 210 tysięcy klientów, używał 80 FOP-ów do świadczenia usług. Według przewodniczącego Komisji Finansów Rady Najwyższej, Danyła Hetmancewa, obaj dostawcy zarobili 1,44 mld UAH, korzystając ze schematu dzielenia.
Hetmancew twierdzi, że ogólnie państwo traci ponad 3 mld UAH rocznie z powodu tak zwanego „wewnętrznego offshoru”, który tworzy się dzięki uproszczonemu systemowi podatkowemu w tym sektorze.
Podjęto już pewne kroki, aby przeciwdziałać dzieleniu biznesu na osobne FOP-y. Od 1 października Państwowa Służba Podatkowa Ukrainy przeniosła dostawców Internetu, którzy korzystali z systemu uproszczonego, na system ogólny. Jednak ta inicjatywa spotkała się z oburzeniem graczy rynkowych, ponieważ tej decyzji nie poprzedzały żadne kontrole ani sporządzanie aktów – zmiana formy opodatkowania nastąpiła automatycznie. Niektórzy eksperci wskazywali na ryzyko monopolizacji rynku przez dużych graczy, którzy mogą wyprzeć mniejszych dostawców, wykorzystując ich trudności finansowe. To z kolei może prowadzić do zmniejszenia konkurencji i wzrostu cen usług.
Niemniej jednak, inicjator tych zmian – Danyło Hetmancew uważa, że jest to pierwszy krok do wyjścia branży telekomunikacyjnej z szarej strefy. Z kolej w służbie podatkowej doradzają przedsiębiorcom, którzy nie zgadzają się z decyzją, aby kierowali sprawy do sądów.
Jedną z głównych przyczyn nadużyć w systemie uproszczonym jest niedoskonałość prawa i słaby nadzór. Podjęto już pewne kroki: Ukraina wdrożyła Plan Działań BEPS (Base Erosion and Profit Shifting ), aby przeciwdziałać erozji podstawy podatkowej i przenoszeniu zysków poza jurysdykcję. Ponadto, dostosowanie ukraińskiego prawa, w tym podatkowego, zapisano w Umowie Stowarzyszeniowej z UE. Służba podatkowa regularnie identyfikuje schematy unikania opodatkowania i wprowadza środki zaradcze, jednak duże przedsiębiorstwa wciąż znajdują sposoby na obejście ograniczeń.
Dlatego rząd postanowił gruntownie zreformować sam system uproszczony, który pierwotnie był pomyślany jako narzędzie wsparcia mikro- i małych firm, ale stał się możliwością do nadużyć wśród średnich i dużych przedsiębiorstw. W październiku 2024 r. Ukraina zaktualizowała memorandum z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW), które przewiduje reformę systemu uproszczonego. Jej głównym celem jest zminimalizowanie możliwości unikania opodatkowania przez średnie i duże przedsiębiorstwa lub ukrywania obrotu towarów i usług, w szczególności poprzez dzielenie działalności na fizyczne osoby-podmioty gospodarcze (FOP-y).
Wcześniej, w grudniu 2023 r., Gabinet Ministrów zatwierdził Narodową Strategię Dochodów do 2030 roku, która również przewiduje reformę systemu uproszczonego w latach 2025–2027. Zgodnie z dokumentem planowane jest połączenie drugiej i trzeciej grupy FOP-ów w jedną, a także wyłączenie osób prawnych z tego systemu. Stawki podatkowe dla FOP-ów będą zmieniane w zależności od rodzaju działalności, wahając się od 3 proc. do 17 procent. W rządzie uważają, że te działania pomogą zminimalizować nadużycia systemu uproszczonego, w szczególności praktykę dzielenia biznesu na oddzielne FOP-y.
Wiktoria Czyrwa
Image by Michal Jarmoluk from Pixabay