14 września 2023. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski zawetował przyjęty przez deputowanych projekt ustawy o zwrocie elektronicznych deklaracji. Weto prezydenta zostało spowodowane petycją, która w ciągu trzech godzin zebrała rekordową liczbę podpisów. Opinia publiczna była oburzona przepisem, który pozwalał urzędnikom nie ujawniać publicznie swoich aktywów przez kolejny rok.
Vołodymyr Zełenski stanął przed trudnym wyborem: poprzeć deputowanych i urzędników lub stanąć po stronie społeczeństwa, które sprzeciwiło się hybrydowej deklaracji majątkowej.
„Nie mogę zgodzić się z podejściem zaproponowanym w ustawie, która nie zapewnia otwartego dostępu do Jednolitego Państwowego Rejestru Oświadczeń Osób Uprawnionych do Wykonywania Funkcji Państwowych lub Samorządowych” – powiedział prezydent.
Sami deputowani twierdzą, że Rada przyjęła ustawę, która w pełni satysfakcjonuje partnerów międzynarodowych. „Ale oprócz partnerów międzynarodowych, mamy społeczeństwo obywatelskie, które jest niezadowolone z faktu, że domyślnie rejestr deklarujących jest dostępny do kontroli przez NABU i NAPC, ale nie jest dostępny dla ludzi” – powiedział David Arakhamia, szef frakcji Sługa Ludu.
„Bez otwartego rejestru deklaracji, bez dziennikarskich śledztw, wiele możliwych oznak fałszywych deklaracji lub nielegalnego wzbogacenia się wśród najwyższych urzędników nie zostałoby ujawnionych. Liczba dochodzeń może być mniejsza, jeśli będą nad nimi pracować tylko NAZK i organy ścigania, bez dziennikarzy i opinii publicznej” – mówi Oleksandr Kalitenko, doradca prawny Transparency International Ukraine.
Ponieważwielu deputowanych, uzasadniając zamknięcie deklaracji na kolejny rok, powoływało się na prośby posłów urzędników z obszarów frontowych, których krewni mogą być w niebezpieczeństwie, Zełenski wziął pod uwagę szereg wyjątków.
Prezydent uważa za konieczne określenie w ustawie, że nie zostaną upublicznione oświadczenia funkcjonariuszy:
- Państwowej Służby Granicznej Ukrainy,
- Państwowej Służby Łączności Specjalnej i Ochrony Informacji ,
- Departamentu Ochrony Państwa ,
- Sił Zbrojnych Ukrainy i innych formacji wojskowych.
Ponadto nie będą dostępne deklaracje: funkcjonariuszy milicji specjalnej biorących udział w operacjach bojowych podczas stanu wojennego, rannych, jeńców wojennych, uczestników misji pokojowych i osób przebywających na terytoriach tymczasowo okupowanych.
Zgodnie z propozycjami prezydenta, wyjątki te nie dotyczą:
- żołnierzy zajmujących stanowiska ministrów i ich zastępców, szefów centralnych i lokalnych organów władzy wykonawczej i ich zastępców, innych stanowisk w aparacie ministerstw, innych centralnych i lokalnych organów władzy wykonawczej oraz sądownictwa lub oddelegowanych na takie stanowiska;
- osób, które są członkami wojskowych komisji lekarskich, komisji lekarskich i lotniczych lub są do nich oddelegowane;
- osób pełniących służbę lub oddelegowane do terytorialnych ośrodków rekrutacyjnych i ośrodków wsparcia społecznego (z wyjątkiem szeregowych jednostek ochrony odpowiednich ośrodków);
- osób biorących udział w przygotowaniu, organizowaniu i zamawianiu towarów, robót i usług obronnych.
Czy posłowie zgodzą się na poprawki zaproponowane przez prezydenta? I kiedy ustawa z 5 września zostanie znowelizowana? Wołodymyr Zełenski oczekuje, że deputowani wprowadzą poprawki w najbliższej przyszłości, ale ostateczna data przeglądu nie została jeszcze ustalona.
Wielu ekspertów ma nadzieję, że po tym, jak Rada Najwyższa zatwierdzi projekt ustawy z propozycjami prezydenta, NAZK będzie musiała zmienić strukturę wyświetlania rejestru, po czym wszystkie oświadczenia będą publicznie dostępne.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Markus Winkler on Unsplash