4 lipca 2023. Trzeci miesiąc z rzędu ukraińskie przedsiębiorstwa pozytywnie oceniają swoje wyniki. Świadczy o tym czerwcowy indeks oczekiwań biznesowych Narodowego Banku Ukrainy. Czy oznacza to, że biznes w końcu dostosował się do trudnych realiów wojny na pełną skalę?
Do pozytywnych oczekiwań biznesu przyczyniło się kilka czynników: spadek dynamiki wzrostu kosztów surowców i energii, poprawa warunków inflacyjnych i kursowych oraz wzrost popytu krajowego. W rezultacie systematycznie obliczany przez NBU indeks oczekiwań biznesowych wzrósł w czerwcu do 50,8 punktu z 50,5 w maju.
Miesięczny indeks oczekiwań biznesowych jest narzędziem do szybkiej oceny i monitorowania trendów rozwoju gospodarczego. Indeks jest obliczany na podstawie badań ukraińskich przedsiębiorstw w realnym sektorze gospodarki. Wartość indeksu 50 jest neutralna. Oczekiwania są pozytywne, jeśli poziom neutralny zostanie przynajmniej nieznacznie przekroczony.
Tradycyjne comiesięczne badanie przedsiębiorstw zostało przeprowadzone w dniach 05-22 czerwca 2023 roku. Łącznie wzięło w nim udział 491 przedsiębiorstw. Wśród nich 45,2 proc. to firmy przemysłowe, 28,9 proc. – usługowe, 21,0 proc. – handlowe, a 4,9 proc.- budowlane. 32,4 proc. respondentów to duże przedsiębiorstwa, 30,5 proc. – średnie, a 37,1 proc. to małe firmy.
Ogólnie rzecz biorąc, w kontekście zwiększonego ostrzału ukraińskich miast i zniszczenia elektrowni wodnej w Kachowce, ukraińskie przedsiębiorstwa są raczej ostrożne co do swojej przyszłości. W rezultacie oczekiwania większości firm ledwo przekraczają neutralny poziom 50 punktów.
Najbardziej optymistycznie swoje wyniki oceniły firmy budowlane. Eksperci zauważają, że wynikało to ze sprzyjających warunków pogodowych, potrzeby rozszerzenia zachodniej logistyki oraz budowy i renowacji dróg. W każdym razie analitycy zgadzają się, że branża budowlana znacznie się poprawiła w pierwszych trzech miesiącach tego roku.
Wielu ekspertów twierdzi, że branża szybko się rozwija. Tłumaczą to tym, że większość ukraińskich producentów materiałów budowlanych stopniowo wznawia swoją działalność, a pomimo wojny na rynku rośnie sezonowy popyt na prace budowlane. Chociaż w lutym firmy z tego sektora negatywnie oceniały swój przyszły rozwój, indeks oczekiwań dotyczących działalności gospodarczej ledwo osiągnął 33,5.
Ten indeks mógłby być wyższy niż wskaźniki neutralne, ale wciąż jest zbyt wiele problemów dla firm, dużych i małych. Według ankiety przeprowadzonej przez Instytut Badań Ekonomicznych i Doradztwa Politycznego, największym problemem stojącym przed przedsiębiorstwami w Ukrainie są stale rosnące ceny towarów i zasobów. Jednocześnie trudności logistyczne pozostają palącą kwestią, znacznie komplikując pracę firm.
Najważniejszym problemem, zdaniem ekonomistów, jest brak wykwalifikowanych pracowników. Podczas gdy w październiku 2022 r. około 15 proc. przedsiębiorców zgłaszało ten problem, w pierwszej połowie tego roku było to ponad 30 procent. Wyjaśnienie jest proste: męski personel walczy z agresorem na froncie, podczas gdy żeński został zmuszony do wyjazdu za granicę.
Ogólnie rzecz biorąc, przedsiębiorcy wymieniają następujące czynniki jako główne przeszkody dla biznesu w Ukrainie:
- rosnące ceny;
- problemy logistyczne;
- malejący popyt;
- zakłócenia w łańcuchu dostaw;
- brak personelu;
- niedobory energii elektrycznej;
- brak bezpieczeństwa.
Prawie połowa przeszkód związana jest z pełnoskalową wojną. W swoim scenariuszu bazowym NBU zakłada, że gorąca faza wojny potrwa do końca 2023 roku, a zagrożenia dla bezpieczeństwa zmniejszą się na początku 2024 r., kiedy rozpocznie się deokupacja terytoriów i pełne otwarcie czarnomorskich portów. Dopiero wtedy może rozpocząć się prawdziwy postęp w większości obszarów produkcji przemysłowej.
W optymistycznym scenariuszu możemy spodziewać się powrotu części przymusowych migrantów, co doprowadzi do wzrostu popytu krajowego. Dlatego też, jeśli gorąca faza wojny dobiegnie końca, biznes spodziewa się wzrostu gospodarczego o 4,3 proc. w 2024 r. i 6,4 proc. w 2025 r. Przeliczać swoje perspektywy na najbliższą przyszłość i dalej, gdy wojna dobiegnie końca, biznes rozpoczyna się już teraz.