16 września 2022. W Kijowie odbył się okrągły stół zorganizowany przez CASE-Ukraina oraz portal „Ekonomiczna Prawda”, poświęcony polityce migracyjnej Ukrainy. Eksperci podzielili się swoimi opiniami, jak zmieniła się migracja zarobkowa przed i po wojnie oraz jaka jest polityka państwa w sprawie powrotu ukraińskich pracowników do domu.
Według prognoz ONZ, które organizacja przygotowała jeszcze przed wojną, Ukraina znalazła się na 4 miejscu na świecie pod względem dynamiki redukcji populacji. Długoterminowa prognoza jest rozczarowująca: populacja Ukrainy zmniejszy się o 19,5 proc. do 35,2 mln osób.
Kolejną negatywną tendencją jest zagrożenie dla Ukrainy niedoborem pracowników, co jest szczególnie krytyczne w okresie powojennej odbudowy kraju. Według ONZ od początku wojny z Ukrainy wyjechało ponad 7 mln osób, z czego 4 mln Ukraińców zameldowało się na pobyt czasowy w krajach UE. Ponieważ wojna trwa, niebezpieczeństwo nie minęło i nie wiadomo, kiedy będzie bezpiecznie w domu, wielu Ukraińców zaczyna nowe życie za granicą i nie planuje szybkiego powrotu do ojczyzny.
Oczywiście takie zjawisko jak migracja zarobkowa było powszechne w Ukrainie jeszcze przed rozpoczęciem rosyjskiej inwazji. Na początku 2022 r. Ukraiński Związek Przedsiębiorców i Przemysłowców stwierdził, że migracja zarobkowa w kraju znacznie wzrosła: w ciągu 10 miesięcy 2021 r. ponad 600 tys. Ukraińców opuściło kraj, co było największą liczbą w ciągu ostatnich 11 lat. W tym samym czasie, według Banku Narodowego, ukraińscy pracownicy otrzymali 13,9 mld USD (+29,1 proc.). Gdyby te środki zostały zarobione na Ukrainie, to według wyliczeń USPP, mogłoby to zwiększyć ukraińskie PKB o 80-90 mld USD. Ale niestety polityka państwa w zakresie migracji zarobkowych nie miała na celu powrotu ukraińskich pracowników.
Wiele się zmieniło od czasu uzyskania przez Ukrainę statusu kandydata do członkostwa w Unii Europejskiej – nakłada to pewne obowiązki, m.in. w zakresie polityki migracyjnej.
Aby omówić najnowsze trendy w tej dziedzinie, Centrum Badań Społeczno-Ekonomicznych CASE Ukraina wspólnie z „Ekonomiczną Prawdą” zorganizowało okrągły stół: „Migracja zarobkowa po wojnie: czy jesteśmy gotowi na nowe trendy?”. Po otrzymaniu statusu kandydata na Ukrainie, „w trybie turbo” rozpoczyna się zmiana ustawodawstwa i doprowadzenie go do międzynarodowych standardów.
Zdaniem Julii Czerwatiuk, rzeczoznawcy Fundacji Charytatywnej „Prawo do Ochrony”, w ostatnich dziesięcioleciach ukraińska polityka dotycząca powrotu obywateli Ukrainy, a także przyciągania migrantów zarobkowych z innych krajów, miała charakter formalny.
Sytuacja jednak powoli się zmienia: Rada Najwyższa przyjęła już szereg projektów ustaw – nr 5795, nr 6054, które wzmacniają atrakcyjność Ukrainy dla pracowników z innych krajów i usuwają bariery dla ich integracji i zatrudnienia.
Z kolei Iryna Sushko, dyrektorka wykonawcza organizacji pozarządowej „Europa bez barier”, uważa, że przed wojną Ukrainie brakowało takiej koncepcji, jak polityka państwa w zakresie migracji zarobkowych.
W 2015 r. uchwalona została ustawa o zewnętrznej migracji zarobkowej. Zawiera ona generalnie wykaz centralnych organów wykonawczych i samorządowych, które regulują proces migracji zarobkowych. Ale według Iryny Sushko problemem jest niespójność funkcji między różnymi ministerstwami i instytucjami.
Tym samym do niedawna właściwym organem w tym zakresie było Ministerstwo Polityki Społecznej. Ale potem podobne funkcje zostały przekazane Ministerstwu Rozwoju Gospodarczego. Jednocześnie Ministerstwo Polityki Społecznej zajmuje się również kwestią reintegracji migrantów zarobkowych.
Chaotyczne zaangażowanie wszystkich władz spowodowało, że funkcje te nie są wykonywane właściwie. Dlatego w Ukrainie brakuje obecnie spójności niektórych norm legislacyjnych. Zdaniem ekspertów konieczna jest przynajmniej rewizja ustawy o zewnętrznej migracji zarobkowej i radykalne zmiany w strategii polityki migracyjnej państwa do 2025 roku, uwzględniające dzisiejsze realia.
Wiktoria Czyrwa