COVID-19 w znacznym stopniu zakłócił funkcjonowanie wszystkich sektorów przemysłu rolno-spożywczego. Zakłócenia te, choć miały bardzo negatywne skutki, jednocześnie nasiliły tendencje, do których przemysł i tak musiałby się dostosować – cyfryzacja i zmiana preferencji konsumentów.
Jednakże, różne zainteresowane strony w całym łańcuchu wartości rolno-spożywczej, muszą się przygotować na większe zmiany strukturalne, które będą miały wpływ na ten sektor, między innymi na zmianę klimatu i bardziej rygorystyczne przepisy w zakresie ochrony środowiska. W pewnym stopniu pandemia jest wstępem do tych zmian – wynika z raportu EIT Food – „Wpływ Covid-19 na sektor spożywczy w Europie Środkowo-Wschodniej”.
Wpływ pandemii na sektor spożywczy
Pandemia COVID-19 odbiła się na każdym sektorze gospodarki. Wstrząs wywołany Covid-19, to ważny test odporności gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej. Zarówno przedsiębiorcy, jak i decydenci polityczni, muszą skutecznie reagować na szybko zmieniający się krajobraz gospodarczy. Autorzy raportu EIT Food – „Wpływ Covid-19 na sektor spożywczy w Europie Środkowo-Wschodniej” wskazują, że wstrząsy związane z pandemią i jej skutki dla przemysłu rolno-spożywczego, są trojakie. Najbardziej bezpośrednimi są realne wstrząsy, które obejmują zmiany popytu i zablokowanie podaży. Drugim rodzajem wstrząsów, są wstrząsy finansowe. Przez impulsy w sektorze finansowym, przemysł rolno-spożywczy będzie miał większe trudności z pozyskaniem niezbędnych inwestycji i kapitału, a jednocześnie będzie musiał zmierzyć się z ograniczeniem międzynarodowych przepływów kapitału. Trzeci rodzaj wstrząsów, dotyczy zmian behawioralnych, zarówno po stronie konsumentów, którzy mogą zmienić model konsumpcji w zależności od poziomu niechęci do podejmowania ryzyka, jak i po stronie przedsiębiorstw – ze względu na rosnącą niepewność, co do przyszłej produkcji i możliwe zmiany legislacyjne. (…)
Jak wynika z raportu, pandemia poważnie wpłynęła na produkcję przemysłową w Polsce. W kwietniu produkcja dóbr kapitałowych i trwałych spadła o około 50 proc. w porównaniu z tym samym miesiącem w poprzednim roku. Jednakże, zgodnie z teorią gospodarczą, nie zaobserwowano tak samo wysokiego wpływu na dobra nietrwałego użytku i artykuły spożywcze z powodu większego popytu. Te dwie grupy, również odnotowały spadek: odpowiednio o 14 proc. i 12 proc. (co nadal jest lepszym wynikiem od średniej dla EŚW). Wszystkim 4 kategoriom, udało się odrobić straty i – z wyjątkiem dóbr kapitałowych – osiągnąć wyższe wartości w lipcu niż w ubiegłym roku.
Wpływ na sprzedaż detaliczną w Polsce, był nieco słabszy niż na produkcję przemysłową kraju. Wszystkie z pięciu kategorii w kwietniu skurczyły się o około 10 proc., w niektórych przypadkach osiągając poziom niższy od średniej dla EŚW. Co ciekawe, ogólny handel detaliczny i sprzedaż produktów nieżywnościowych odrabiały straty w tempie szybszym od przeciętnego, osiągając w lipcu wartości wyższe niż w ubiegłym roku. Sprzedaż obejmująca artykuły spożywcze i napoje nadrabiała straty w wolniejszym tempie i w okresie od maja do lipca osiągała wyniki gorsze od przeciętnych.
Jak podkreślają eksperci EIT w raporcie, jest zbyt wcześnie, aby przewidzieć, czy wzrost PKB w 2021 roku, pozwoli Polsce poprawić sytuację po skutkach pandemii, czy też okaże się, że są one tak poważne, że nadal będą negatywnie wypływać na gospodarkę w 2021 r. Warto również pamiętać o niezwykle wysokiej niepewności prognoz ze względu na stale zmieniającą się sytuację pandemiczną. (…)
Rozwój sektora spożywczego po pandemii
Pandemia COVID-19 nadal stanowi poważne zagrożenie dla całej gospodarki. Jak wykazała analiza EIT, zakłóciła ona również procesy we wszystkich segmentach przemysłu rolno-spożywczego. Można by powiedzieć, że zakłócenia te zmieniły „zasady gry”. Rolnicy częściej kontaktowali się bezpośrednio z konsumentami, detaliści zostali zmuszeni do szybkiej poprawy swoich możliwości realizowania zamówień przez Internet, a konsumenci zyskali większą świadomość w zakresie walorów odżywczych kupowanej żywności. Takie dynamiczne zmiany, stwarzają szansę na wzrost i innowacje w przemyśle rolno-spożywczym.
W przeszłości polski rynek cukierniczy wykazywał się odpornością nawet w okresie spowolnienia gospodarczego (częściowo ze względu na to, że konsumenci uważają czekoladki za niedrogi smakołyk). Chociaż popyt na czekoladę i inne słodycze może się osłabić w wyniku rosnącego popytu na zdrową żywność, historycznie silny popyt krajowy na wyroby cukiernicze (około 42 proc. Polaków deklaruje, że spożywa co najmniej jedną czekoladkę dziennie) stanowi solidną bazę popytu krajowego, stwarzając dobre możliwości inwestycji w zakłady przetwarzające i produkujące wyroby cukiernicze, nawet w niespokojnych czasach związanych ze scenariuszami pesymistycznymi.
Scenariusze pesymistyczne (obejmujące pogorszenie koniunktury gospodarczej w krajach sąsiadujących) w połączeniu z niepewnością polityczną związaną z Brexitem, mogą w rzeczywistości stanowić okazję do spowolnienia emigracji młodzieży i talentów. Chociaż nie jest to trwałe rozwiązanie pozwalające odwrócić tzw. „drenaż mózgów”, takie scenariusze mogą być okazją do zainwestowania w młodsze pokolenia w wieku produkcyjnym i zachęcenia ich do pozostania w kraju. Przy wsparciu w postaci skutecznej polityki zachęcającej do inwestycji polski sektor przetwórstwa spożywczego mógłby wchłonąć znaczne inwestycje, skonsolidować i wzmocnić wartość, którą oferują, aby wyjść z pandemii silniejszym, być może zajmując przestrzeń uprzednio zajmowaną przez sąsiednie sektory produkcji żywności, które zmagały się z problemami w czasie pandemii. Jest to wyjątkowa szansa dla Polski, ponieważ jest ona największym jednolitym rynkiem w Europie Środkowo- Wschodniej, a zatem może polegać na znacznym i stabilnym popycie krajowym.
Środki wspierające sektor spożywczy
Autorzy raportu wskazują środki wspierające sektor spożywczy w czasach pandemii.
- Zmiany w polityce – zarówno środki ograniczające rozprzestrzenianie, jak i systemy wsparcia – powinny równoważyć potrzebę ochrony, stabilności i potrzebę zrównoważonej odbudowy. Ponadto decydenci powinni z dużym wyprzedzeniem informować o wszelkich planach wdrażania lub znoszenia ograniczeń oraz uwzględniać kryteria kwalifikowalności i inne warunki dotyczące pomocy finansowej.
- Każda znacząca zmiana polityki mająca na celu zapobieganie pandemii lub łagodzenie jej skutków powinna być poparta przejrzystą i kompleksową oceną skutków gospodarczych. Od marca wiele rządów i innych zainteresowanych stron zdobyło niezbędną i cenną wiedzę na temat adekwatności, kosztów i skutków różnych programów i instrumentów. W szczególności istnieje wiele dowodów i danych dotyczących wpływu kryzysu związanego z COVID-19 na handel detaliczny, w tym na produkty żywnościowe.
- Decydenci muszą zadbać o właściwe monitorowanie i reagowanie na zagrożenia, które mogą zakłócać rynki lokalne i handel międzynarodowy. Zarządzanie kryzysowe, w tym środki ograniczające rozprzestrzenianie, kontrole graniczne i inne decyzje administracyjne, które mogą mieć wpływ na przemysł rolno-spożywczy, powinno być przedmiotem bardziej intensywnej i skutecznej współpracy międzyrządowej.
- Rządy Europy Środkowo-Wschodniej i regionalny przemysł rolno-spożywczy powinny traktować Europejski Zielony Ład jako szansę, a nie tylko wyzwanie. Jednocześnie konieczna jest odpowiednia polityka strukturalna w celu poprawy pozycji przemysłu rolno-spożywczego Europy Środkowo-Wschodniej w globalnym łańcuchu wartości, a także zajęcie się pilnymi kwestiami związanymi ze zrównoważonym rozwojem i oczekiwaniami społecznymi.
- Dalsza poprawa infrastruktury transportowej i rozwój klastrów w Europie Środkowo-Wschodniej są niezbędne do zdobywania nowych rynków, pobudzania wzrostu MŚP, a tym samym osiągania zadowalających korzyści skali w przemyśle rolno-spożywczym. Rządy Europy Środkowo-Wschodniej powinny nadal inwestować w sieci drogowe i kolejowe, poprawiając dostęp do dużych miast, portów, a także obszarów wiejskich.
- Znakowanie i promowanie produktów przemysłu rolno-spożywczego w reakcji na zmieniające się preferencje konsumentów. Samorządy lokalne powinny współpracować z przedstawicielami przemysłu w celu poprawy otoczenia biznesowego, która umożliwi zrównoważoną odbudowę
Maria Sikorska, autorka programu „Z klimatem i z pasją”
Dane: Raport EID Food „Wpływ Covid-19 na sektor spożywczy w Europie Środkowo-Wschodniej”
Tekst pochodzi z portalu Agronomist: https://agronomist.pl/artykuly/pandemia-wstep-do-zmian-na-rynku-rolno-spozywczym