12 marca 2025. W Kijowie zaprezentowano pierwszy Indeks Równości Płci dla Ukrainy, oceniający postęp kraju w tej dziedzinie. W wydarzeniu uczestniczyli m.in. wicepremier Olga Stefaniszyna i ambasador UE Katarína Mathernová. Podkreślono, że równość płci jest kluczowa dla demokracji. Indeks obejmuje sześć domen: praca, pieniądze, wiedza, czas, wpływ i zdrowie.
Ukraina dąży do integracji z UE, w tym do spełnienia standardów równości płci. Opracowany Indeks Równości Płci (IRP) mierzy różnice płci w sześciu obszarach: praca, wynagrodzenia, edukacja, czas, wpływ i zdrowie. Pomimo trudności wojennych, zebrano dane dla 30 z 31 wskaźników, umożliwiając porównanie z krajami UE. 91 proc. Ukraińców uważa równość płci za kluczowy element praw człowieka. IRP wspiera reformy, monitorowanie sytuacji i współpracę z UE, a także wzmacnia politykę równościową, wspierając integrację Ukrainy z UE.
Indeks Równości Płci (IGR) mierzy poziom równości między kobietami a mężczyznami w skali od 1 do 100. Obliczenia IGR obejmują trzy etapy: zbieranie danych, obliczanie różnic płciowych i agregację wyników z 31 wskaźników w sześciu domenach. Opracowanie ukraińskiego IGR trwało 1,5 roku, uwzględniając współpracę z EIGE i trudności związane z wojną. Wskaźniki Ukrainy porównano z UE, a IGR służy ocenie postępów w równości płci i skuteczności polityk.
Domena „Praca”
Aktywność zawodowa kobiet w Ukrainie jest niższa niż mężczyzn (42,9 proc. vs. 56,9 proc.) i jest poniżej średniej UE. Kobiety dominują w edukacji, opiece zdrowotnej i społecznej, a mężczyźni w innych branżach. Ograniczona elastyczność pracy i niska dostępność opieki nad dziećmi utrudniają ich udział w rynku pracy. Ukraina uzyskała 65,6 pkt (średnia UE: 73,8) i zajmuje 25. miejsce w Europie, wypadając gorzej niż Polska, a także najgorzej pod względem segregacji zawodowej.
Domena „Pieniądze”
W Ukrainie utrzymują się różnice w wynagrodzeniach, emeryturach i dostępie do finansów. Średnie zarobki kobiet (1516 euro) są niższe niż mężczyzn (1895 euro) i poniżej średniej UE. Nierówności wynikają z segregacji zawodowej i podziału obowiązków domowych. Ryzyko ubóstwa dotyczy 86,6 proc. kobiet i 87,3 proc. mężczyzn. Ukraina ma duże rozwarstwienie dochodowe, a w kategorii „Pieniądze” uzyskała 76,6 pkt, co jest o 6 pkt mniej niż średnia UE. Ukraina osiąga gorsze wyniki niż Polska, i pod względem dostępu do finansów dla kobiet zajmuje jedno z najniższych miejsc w Europie, wyprzedzając tylko kilka krajów.
Komentarz Autorki do powyższych, zaskakujących danych: w 2020 roku średnie wynagrodzenie w Ukrainie wynosiło około 10 000–15 000 UAH, przy kursie hrywny do euro na poziomie około 26 UAH za 1 EUR. Oznacza to, że realne zarobki mieściły się w przedziale: • 10 000 UAH / 26 ≈ 385 EUR, • 15 000 UAH / 26 ≈ 576 EUR. Natomiast w oficjalnych statystykach przedstawionych w Indeksie podano, że średnie wynagrodzenie kobiet w Ukrainie wynosiło 1516 EUR. Warto jednak zaznaczyć, że ta wartość została obliczona na podstawie PKB, a nie rzeczywistych zarobków, co może prowadzić do znaczącego zawyżenia tej kwoty w porównaniu do realnych dochodów.
Domena „Wiedza”
W 2021 r. w Ukrainie wyższe wykształcenie miało 49 proc. kobiet i 39,9 proc. mężczyzn, przewyższając średnią UE. Mężczyźni częściej uczestniczą w nauce rozumianej jako działalność badawcza i akademicka, ale wskaźniki zaangażowania są niższe niż w UE. Kobiety dominują w edukacji, medycynie i sztuce, co wynika ze stereotypów. Indeks równości płci w kategorii „Wiedza” wynosi 55 pkt, o 8,6 pkt mniej niż średnia UE. Ukraina wypada gorzej niż Polska, ale lepiej niż Rumunia, Węgry i Łotwa.
Domena „Czas”
W Ukrainie obowiązki rodzinne ograniczają kariery kobiet – 33,4 proc. zajmuje się opieką nad bliskimi (vs. 19,1 proc. mężczyzn), a 80 proc. wykonuje prace domowe (vs. 62,5 proc.). Polska wypada gorzej pod względem równowagi między pracą a domem.
Wojna zwiększyła obciążenie kobiet, które łączą opiekę z wolontariatem. Ukraina osiąga 78,1 pkt w kategorii „Czas”, przewyższając średnią UE (68,5) i stając się liderem w równowadze płci w pracach domowych i wolontariacie.
Domena „Wpływ”
Równość płci w decyzjach politycznych i gospodarczych jest kluczowa, jednak w Ukrainie kobiety mają ograniczoną reprezentację – 18,8 proc. ministrów, 20,5 proc. posłów i 21,3 proc. członków zarządów firm. Napotykają dyskryminację i nierówny dostęp do zasobów. Ukraina uzyskała 38,7 pkt w kategorii „Wpływ”, poniżej średniej UE (59,1), wyprzedzając tylko kilka krajów, w tym Polskę, Węgry i Rumunię.
Domena „Zdrowie”
Efektywność ochrony zdrowia w Ukrainie zależy od dostępu do usług i stylu życia. Kobiety żyją średnio 74,4 roku, mężczyźni 65,2. Zdrowy tryb życia prowadzi 58,9 proc. kobiet i 29,9 proc. mężczyzn. Choć wskaźniki są lepsze niż w UE, dostępność usług medycznych jest gorsza. Wojna i brak finansowania pogarszają sytuację. Ukraina uzyskała 82,8 pkt w kategorii „Zdrowie”, poniżej średniej UE (88,5), ale wyprzedza trzy kraje UE. Polska wypada lepiej w tej dziedzinie.
Domena „Przemoc”
Domena „Przemoc” w indeksie równości płci EIGE koncentruje się na eliminacji przemocy wobec kobiet, która wpływa na nierówności płci. Ukraina przyjęła przepisy dotyczące przemocy płciowej, w tym Ustawę o zapobieganiu przemocy domowej i ratyfikowała Konwencję Stambulską, ale wciąż pracuje nad dostosowaniem prawa.
Po wybuchu wojny liczba przypadków przemocy domowej wzrosła o 10 proc. w 2023 roku, a w 2024 roku o niemal 80 procent. W pierwszym kwartale 2023 roku zarejestrowano 57 800 przypadków przemocy domowej.
Indeks Równości Płci pokazuje, że kobiety w Ukrainie wciąż nie są równo traktowane, a wojna pogłębiła te nierówności. Regularne monitorowanie wskaźnika umożliwia skuteczną politykę i wdrażanie unijnych dyrektyw. Ukraina powinna stworzyć system prawny i finansowy wspierający równość. Jest bliska standardów UE, jeśli wdroży odpowiednie reformy.
Nune Gevorgian
Źródło: https://www.msp.gov.ua/news/24548.html
Image by Selver Učanbarlić from Pixabay