24 stycznia 2025. Narodowy Bank Ukrainy znów podniósł stopę referencyjną – do poziomu 14,5 procenta. Niewiele ponad miesiąc temu stopa wzrosła do 13,5 procenta. Wcześniej NBU nie planował podnoszenia stopy referencyjnej przed latem 2025 roku, jednak inflacja i inne czynniki ekonomiczne wpłynęły na zmianę polityki pieniężnej banku centralnego.
Zgodnie z najnowszymi prognozami NBU w marcu i kwietniu możliwe są jeszcze dwie podwyżki, które doprowadzą stopę referencyjną do poziomu 15,5 procenta.
Powodem takich decyzji była inflacja, która znacznie przekroczyła oczekiwania. W 2024 roku wyniosła ona 12 proc., podczas gdy wcześniej prognozowano 9,7 procenta. Wzrost cen został spowodowany niskimi zbiorami, które wpłynęły na koszty żywności, a także rosnącymi wydatkami przedsiębiorstw na surowce, energię, materiały i wynagrodzenia.
Szef NBU Andrij Pysznyj wskazał główne powody do niepokoju. Pierwszy to wzrost fundamentalnej presji cenowej: inflacja bazowa w grudniu wzrosła do 10,7 proc. w porównaniu z 9,3 proc. w listopadzie. Drugi to pogorszenie oczekiwań inflacyjnych wśród ludności, co obniża realną rentowność aktywów w hrywnach. Ponieważ NBU uważa wsparcie atrakcyjności instrumentów w hrywnach za jedno ze swoich głównych zadań, podwyżka stopy referencyjnej, zdaniem Pysznego, ma pomóc w osiągnięciu tego celu.
Oprócz walki z inflacją podwyżka stopy referencyjnej ma jeszcze kilka innych ważnych celów. Jak zauważają ekonomiści, stopa referencyjna bezpośrednio wpływa na rentowność obligacji skarbowych, w tym tzw. „wojennych”. Wyższa stopa czyni je bardziej atrakcyjnymi dla inwestorów i może zachęcić Ukraińców do zakładania depozytów oraz zakupu obligacji. W NBU zauważono, że wraz z podwyżką stopy referencyjnej o 1 punkt procentowy wzrosły również stopy dla certyfikatów depozytowych overnight, trzymiesięcznych certyfikatów depozytowych oraz kredytów refinansowych – odpowiednio do poziomu 14,5 proc., 17,0 proc. i 17,5 procenta.
Wzrost stopy referencyjnej ma także swoje negatywne strony. Zdaniem specjalistów wyższe stopy sprawiają, że kredyty stają się mniej dostępne, co może spowolnić rozwój gospodarczy, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw, które są zależne od pożyczek.
Niektórzy eksperci wskazują, że podwyżka stopy referencyjnej może mieć ograniczony wpływ na gospodarkę, ponieważ wielu Ukraińców korzysta obecnie z preferencyjnych kredytów finansowanych przez państwo. Na przykład program „5-7-9” oferuje przedsiębiorstwom pożyczki na stopach procentowych znacznie niższych od rynkowych. Podobnie działa program kredytów mieszkaniowych „єOselya”. Banki udzielają tych kredytów na wysokich rynkowych stopach procentowych (ponad 20 proc.), ale państwo rekompensuje różnicę z budżetu, aby kredytobiorcy płacili jedynie preferencyjne odsetki.
Wygląda na to, że to nie będzie ostatnia podwyżka stopy referencyjnej. NBU prognozuje „zaostrzenie polityki procentowej podczas najbliższych posiedzeń Rady ds. Polityki Pieniężnej, jeśli utrzymają się oznaki trwałej presji inflacyjnej i ryzyko destabilizacji oczekiwań inflacyjnych”. 30 stycznia zostanie opublikowana pełna wersja prognozy makroekonomicznej NBU, a kolejne posiedzenie w sprawie polityki pieniężnej zaplanowano na 6 marca 2025 roku. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że po marcowym posiedzeniu usłyszymy o kolejnej podwyżce stopy referencyjnej.