21 grudnia 2024. Eksperci renomowanej Kyiv School of Economics (KSE) przygotowali raport „Local Governments’ Legal, Institutional, and Financial Landscape in Ukraine” („Krajobraz prawny, instytucjonalny i finansowy samorządów lokalnych w Ukrainie”). Niezwykle ciekawa analiza powstała przy wsparciu Banku Gospodarstwa Krajowego.
Oto najważniejsze wnioski z raportu.
- Dzięki reformie decentralizacyjnej autonomia finansowa hromad znacznie wzrosła. W wyniku reformy wszystkie 1438 aktywnych hromad uzyskało równe prawa do angażowania się w bezpośrednie relacje zarządcze, a ich budżety otrzymywały 60 proc. środków z PIT.
- Samorząd terytorialny w Ukrainie w warunkach stanu wojennego zachowuje swą autonomię. Wiele organów samorządu terytorialnego nadal pełni swoje funkcje nawet w trudnych okolicznościach, zapewniając świadczenie usług publicznych.
- Budżety lokalne są podstawowym narzędziem finansowy hromad. Dochody podatkowe stanowią 76,4 proc. dochodów budżetów gmin, a podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) – 67 procent. Sytuacja finansowa hromad w regionach pierwszej linii działań wojennych pozostaje jednak niepewna.
- Przedsiębiorstwa komunalne mają zasadnicze znaczenie dla świadczenia usług, ale potrzebują większej przejrzystości i wydajności. Na Ukrainie działa około 15 000 przedsiębiorstw komunalnych, głównie w sektorze mieszkaniowym i użyteczności publicznej, transportowym i opieki zdrowotnej. Podczas gdy wiele z nich opiera się na dotacjach z lokalnych budżetów, tylko 10 proc. z nich jest samowystarczalnych finansowo.
- Wyzwania infrastrukturalne i społeczno-gospodarcze w strefach walk wymagają koordynacji z partnerami międzynarodowymi. Ze względu na znaczne zniszczenia wiele hromad działa pod administracją wojskową. Platforma DREAM koordynuje projekty odbudowy także w regionach bezpośrednio dotkniętych skutkami wojny.
- Regulacje prawne dotyczące lokalnych pożyczek i gwarancji dają możliwość finansowania dużych projektów. W 2023 roku 31 hromad skorzystało z lokalnych gwarancji w celu zabezpieczenia finansowania, co dało łączną gwarantowaną wartość 10,7 mld hrywien. Środki te wspierają inwestycje infrastrukturalne.
- Choć decentralizacja wspiera odporność finansową hromad, potrzebne są dalsze reformy, aby rozwiązać problem nierówności regionalnych. W 2023 r. budżety hromad wzrosły o 25,5 proc. w porównaniu z przedwojennym 2021 rokiem. Wzrost ten był jednak nierównomierny, a terytoria przyfrontowe doświadczyły znacznych strat w populacji i zasobach.