10 października 2024. Prezydent Wołodymyr Zełenski jest oburzony dużą liczbą osób objętych rezerwacją ekonomiczną od mobilizacji – 1,5 miliona osób. W rezultacie rezerwacja została zawieszona do 15 listopada. W tym czasie przeprowadzona zostanie weryfikacja krytycznych przedsiębiorstw, aby upewnić się, że wszyscy, którzy dostali odroczenie od służby, mieli do tego prawo.
Rządowe rozporządzenie z 8 października 2024 roku przewiduje następujące kroki:
- Zatwierdzenie konieczności włączenia administracji obwodowych i kijowskiej miejskiej administracji do komisji, które będą ustalały, które przedsiębiorstwa są krytyczne dla funkcjonowania gospodarki i zapewnienia warunków bytowych ludności w okresie szczególnym.
- Utworzenie listy przedsiębiorstw: do 15 listopada 2024 roku administracje mają przygotować listy takich firm i przedłożyć je do zatwierdzenia. Dotyczy to przedsiębiorstw, instytucji i organizacji działających w sektorach obrony, infrastruktury krytycznej i innych.
- W przypadku stwierdzenia nieuzasadnionej rezerwacji zostanie anulowana, a pracownik zostanie wezwany do służby wojskowej.
Ponadto Ministerstwo Gospodarki wraz z Ministerstwem Obrony Narodowej powinno przygotować propozycje weryfikacji zasadności rezerwacji dla osób podlegających obowiązkowi służby wojskowej oraz, w razie potrzeby, anulowania odroczeń poboru w nieuzasadnionych przypadkach.
Innymi słowy, przedstawiciele wojska powinni zostać dodani do komisji, która przeprowadzi audyt „krytycznych” przedsiębiorstw. Jeśli okaże się, że firma nie jest „krytyczna” dla państwa, rezerwacja zostanie ponownie rozpatrzona.
Ministerstwo Obrony podkreśla, że nie chodzi o całkowite wstrzymanie rezerwacji ekonomicznej, a jedynie o audyt przedsiębiorstw krytycznych do 15 listopada.
„Decyzję podjęto z powodu gwałtownego wzrostu liczby wyłączonych osób. Przez dwa lata było ich 540 tysięcy, a w ostatnich miesiącach liczba ta podwoiła się” — powiedział wiceminister obrony Iwan Hawryluk, który zainicjował audyt podczas posiedzenia rządu.
Żołnierze Sił Zbrojnych Ukrainy, w tym Wiktor Taran, również wyrazili swoje zaniepokojenie ilością „nietykalnych”. Taran uważa, że taka liczba mogłaby umożliwić rotację żołnierzy służących ponad dwa i pół roku.
„Liczba jest szokująca. Gdyby ich zmobilizować, można by spokojnie przeprowadzić demobilizację lub rotację tych, którzy służą od ponad dwóch i pół roku. Teraz listy zostaną zweryfikowane, oczyszczone. Wyrzucą tych, którzy zostali zarezerwowani bez poważnych powodów, i tych, którzy <<podziękowali>> za odroczenie. I zostaną oni ponownie poddani procedurze – rezerwacji na innym przedsiębiorstwie” – uważa Taran.
Przypomnijmy, rezerwacja ekonomiczna jest mechanizmem, który pozwala przedsiębiorstwom tymczasowo zwolnić pracowników z mobilizacji, umożliwiając im udział w procesach istotnych dla gospodarki. W 2024 roku odroczenia dotyczą pracowników przedsiębiorstw uznanych za krytyczne, obejmujących sektory energetyki, logistyki, kompleksu rolno-przemysłowego oraz realizujących zamówienia obronne. Pracownicy takich firm mogą uzyskać odroczenie mobilizacji na 6–12 miesięcy. Aby to osiągnąć, przedsiębiorstwo musi spełniać określone kryteria, w tym regularnie wpłacać wysokie podatki i realizować zadania mobilizacyjne. Przedsiębiorstwa mogą zwolnić z mobilizacji maksymalnie 50 proc. swoich pracowników.
Do tej pory zarejestrowano co najmniej 5 projektów ustaw dotyczących rezerwacji ekonomicznej, które przewidują różne modele. Eksperci wskazują, że żaden z nich nie jest doskonały, ponieważ niesie za sobą istotne ryzyko: korupcję, podział społeczeństwa na klasy, ignorowanie interesów tych, którzy służą już trzeci rok z rzędu. W Gabinecie Ministrów podkreślają, że starają się minimalizować ryzyko błędów. Premier Denys Szmyhal powiedział, że celem rządu jest wyeliminowanie niesprawiedliwości w procesie odroczenia od mobilizacji, aby nie sprawiało wrażenia, że niektórzy mogą „wykupić się” od służby wojskowej.
„Proponowałbym całkowite odejście od terminu <<rezerwacja ekonomiczna>>. Jest on nie do końca właściwy. Kiedy mówimy o zasadzie <<walcz albo pracuj>>, prowadzimy bardzo ścisły dialog z naszymi wojskowymi i biznesem. Dużą wagę przykładamy do sprawiedliwości” — oświadczył premier.