9 listopada 2021. Powołano pierwszy skład Rady Etyki, co odblokuje reformę sądownictwa w Ukrainie. To członkowie Rady ustalają zgodność kandydata z wymogami na stanowisko członka Naczelnej Rady Wymiaru Sprawiedliwości, z kryteriami etyki i właściwości zawodowej.
Zdaniem prezydenta Wołodymyra Zełenskiego, Rada Etyki powstała mimo znacznego sprzeciwu, ale w praktyce rozpocznie najważniejszy etap zainicjowanych przez prezydenta zmian w sądownictwie. „Powołanie uczciwej Naczelnej Rady Wymiaru Sprawiedliwości i Komisji ds. Wysokich Kwalifikacji Sędziów Ukrainy pomoże przywrócić zaufanie Ukraińców do sądownictwa i zapewnić dalsze oczyszczenie systemu” – powiedział prezydent.
W skład Rady Etyki wchodzą:
Sędzia Sądu Najwyższego w Kasacyjnym Sądzie Karnym Lew Kiszakewicz,
Sędzia Sądu Apelacyjnego w Kijowie Jurij Tryasun,
Sędzia Wschodniego Apelacyjnego Sądu Gospodarczego w stanie spoczynku Wołodymyr Siverin,
emerytowany sędzia Sądu Najwyższego Massachusetts Robert Cordy,
emerytowany sędzia Sądu Apelacyjnego Anglii i Walii Sir Anthony Hooper,
były prokurator generalny Estonii Lavli Perling.
W ciągu najbliższych sześciu miesięcy Rada Etyki musi ocenić, czy członkowie Naczelnej Rady Wymiaru Sprawiedliwości, wybrani na urząd przed wejściem w życie ustawy powołującej Radę Etyki, spełniają kryteria etyki zawodowej i uczciwości. Według Andrija Kostina, przewodniczącego Komisji Polityki Prawnej Rady Najwyższej, na taką analizę czeka 15 kandydatów z ramienia NRS.
Kolejnym problemem do rozwiązania jest wznowienie pracy Komisji Wysokich Kwalifikacji Sędziów. To oni wybierają kandydatów na sędziów. W związku z faktem, że KWKS nie działa od 2019 r. – uprawnienia członków komisji zostały odebrane przez Radę Najwyższą – w sądach wystąpił duży niedobór kadr. Obecnie Ukraina ma o jedną trzecią sędziów mniej niż potrzeba.
W połowie września została powołana komisja konkursowa z wyboru członków KWKS, do składu której wchodzi 6 zachodnich ekspertów. Jednak w środowisku sędziowskim pojawia się opinia, że komisja z powodu obcokrajowców opóźniono w czasie powołanie w komisji.
Pod koniec października przedstawiciele Biura Prezydenta Ukrainy rozmawiali z ambasadorami Grupy G7 na temat postępów reformy sądownictwa, w szczególności odnowienia składu Naczelnej Rady Wymiaru Sprawiedliwości i Wyższej Komisji Kwalifikacyjnej Sędziów. Zagraniczni partnerzy Ukrainy mają nadzieję, że dzięki delegacji międzynarodowych ekspertów do komisji konkursowej NRS reforma sądownictwa posunie się naprzód.
Nie tylko międzynarodowi partnerzy Ukrainy, ale także biznes nalega na konieczność jak najszybszej reformy sądownictwa na Ukrainie. Według sondażu przeprowadzonego przez Izbę Handlowo-Przemysłową USA na Ukrainie pod koniec lata 2021 r. wraz z Citi Ukraine, 93 proc. respondentów – szefów firm – uważa brak wysokiej jakości systemu sądowniczego za główną barierę dla inwestycji w Ukrainie. Według nich priorytetem dla rządu powinno być wdrożenie prawdziwej i skutecznej reformy sądownictwa, rządów prawa, dotrzymania wymiaru sprawiedliwości i wykorzenienie korupcji. Zapewni to wzrost gospodarczy, poprawi klimat biznesowy i przyciągnie bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Wiktoria Czyrwa