12 lipca 2024. Rząd zatwierdził program narodowego cashbacku i przekazał go do rozpatrzenia przez Radę Najwyższą Ukrainy. Projekt jest częścią dużej rządowej kampanii „Kupuj ukraińskie”, mającej na celu wsparcie i promocję krajowych producentów.
Projekt ustawy proponuje wprowadzenie poprawek do Kodeksu Podatkowego dotyczących wdrożenia programu cashback. Zgodnie z tymi zmianami, dochody uzyskane w ramach eksperymentalnego projektu „Wyprodukowano w Ukrainie” nie będą wliczane do ogólnego miesięcznego (rocznego) dochodu podlegającego podatkowi dochodowemu od osób fizycznych.
Narodowy cashback przewiduje zwrot części kosztów towarów ukraińskiej produkcji. Proponuje się ustalenie stawki zwrotu środków na poziomie 10 proc. wartości towaru, z maksymalnym limitem cashbacku wynoszącym 3000 UAH miesięcznie.
Otrzymane środki będzie można przeznaczyć na usługi komunalne, medyczne, transportowe lub darowizny na platformę United24 czy zakup obligacji wojskowych.
Zwrot środków będzie można otrzymać wyłącznie w formie bezgotówkowej i tylko przy płatności kartą. Pieniądze zostaną przekazane na specjalną kartę „Wyprodukowano w Ukrainie “, którą będzie można zamówić przez aplikację Diia lub w banku. Banki będą przekazywać dane o transakcjach kartami cashbacku do Dii, a sieci handlowe będą przesyłać te dane do urzędu skarbowego.
Kolejny etap to zbieranie informacji o paragonach fiskalnych i płatnościach przez zespół Dii. Wszystkie zebrane informacje będą przekazywane do Ministerstwa Gospodarki, które następnie będzie przesyłać pieniądze na specjalne karty uczestnikom programu. Będzie również działać zespół ds. przeciwdziałania oszustwom, który będzie wykluczać z programu przedsiębiorstwa oznaczające zagraniczne towary jako krajowe.
Projekt ustawy rozważa dwa możliwe scenariusze realizacji programu.
Pierwszy wariant przewiduje cashback zarówno na produkty spożywcze, jak i na towary niespożywcze. Drugi wariant ogranicza się do zwrotu środków wyłącznie za zakup towarów niespożywczych. Budżet programu zależy od wybranego wariantu: pierwszy szacowany jest na 2-3 mld UAH, drugi – na 1-2 mld UAH.
Politycy i eksperci obecnie nie są zachwyceni inicjatywą rządu. Deputowany Jarosław Żeleźniak uważa, że ten program pozwoli państwu kontrolować operacje finansowe obywateli.
Wyjaśnił, że urząd skarbowy będzie miał możliwość śledzenia wszystkich transakcji Ukraińców, obchodząc ograniczenia tajemnicy bankowej. Będzie to możliwe dzięki konieczności powiązania swojej karty bankowej z aplikacją Diia w celu uzyskania cashbacku.
Żeleźniak również wyraził oburzenie faktem, że na realizację tego programu planuje się wydać miliardy z budżetu państwa w czasie wojny, co jest „bezsensowne i nieodpowiednie nawet w czasie pokoju”. Uważa, że już w połowie lata konieczne będzie wprowadzenie zmian do budżetu państwa na 2024 rok, aby znaleźć dodatkowe środki na ważne wydatki, przede wszystkim wojskowe.
Ekspert ds. gospodarczych Ilja Nesсhodowski również skrytykował program cashbacku za zakup ukraińskich towarów, nazywając go niecelowym. Podkreślił, że istnieją bardziej efektywne sposoby stymulowania krajowej produkcji, takie jak podwyższenie stawek ceł importowych. Nesсhodowski wyraził wątpliwość co do tego, jak będą wybierane produkty do programu cashbacku, ponieważ nie wszystkie towary znajdą się w programie, co ograniczy jego wpływ na gospodarkę.
Swojąocenę przedstawił także projekt „Cena państwa”, który zrzesza kilka pozarządowych organizacji ekonomicznych.
Ich zdaniem, stymulowanie popytu wewnętrznego poprzez rekompensatę części kosztów towarów wyprodukowanych na Ukrainie jest finansowo obciążające dla budżetu państwa i trudne do zarządzania.
Analitycy podkreślili, że program może naruszać konstytucyjne prawa obywateli do prywatności, ponieważ państwo będzie miało dostęp do informacji o ich zakupach. Ponadto mechanizm cashbacku, który działa wyłącznie poprzez sieci handlowe, może zakłócić warunki konkurencji na rynku detalicznym, wzmacniając pozycję dużych sieci i szkodząc małym producentom i sprzedawcom.
Analitycy wezwali przedstawicieli władz do rezygnacji z kontrproduktywnego dla gospodarki kraju pomysłu wprowadzenia cashbacku za zakup ukraińskich towarów. Apelują też o skupienie się na instytucjonalnych poprawach warunków prowadzenia działalności gospodarczej na Ukrainie: redukcji biurokracji i korupcji, ochronie praw własności, reformie systemu podatkowego i organów ścigania, a także zapewnieniu wolności gospodarczych dla biznesu. Inne instrumenty wsparcia finansowego, ich zdaniem, powinny być tymczasowe, przejrzyste i dostępne pod względem warunków, z minimalnym ingerowaniem państwa w procesy rynkowe i ograniczonym czasowo oraz skalą.
Wiktoria Czyrwa
Zdjęcie dodane przez Pixabay