8 czerwca 2023. WHO opublikowała alarmującą prognozę – z powodu rosyjskiej inwazji co piąty Ukrainiec jest zagrożony wystąpieniem jakiejś formy zaburzeń psychicznych. Dlatego Ukraina musi pilnie opracować i wdrożyć programy zdrowia psychicznego.
Z inicjatywy pierwszej damy Oleny Zełenskiej uruchomiono ogólnoukraiński program zdrowia psychicznego „Ty jak?”. Jego celem jest stworzenie systemu usług wspierających Ukraińców w trudnych czasach agresji Rosji. Program obejmuje różne techniki pomocy psychologicznej i określa dostawców odpowiednich usług.
Ponad 90 proc. Ukraińców ma co najmniej jeden z objawów zaburzeń lękowych, a ponad 50 proc. jest zagrożonych wystąpieniem problemów ze zdrowiem psychicznym. Eksperci szacują, że 40-50 proc. obywateli będzie potrzebować pomocy psychologicznej i wsparcia psychospołecznego o różnym stopniu intensywności.
Od początku inwazji Rosji na Ukrainę, 650 000 Ukraińców szukało pomocy psychologicznej, a około 15 milionów będzie jej potrzebować w przyszłości, powiedział minister zdrowia Wiktor Laszko. Powiedział również, że stosowanie leków przeciwdepresyjnych osiąga szczyt. Ukraińcy wydają około 300 mln UAH miesięcznie na leki przeciwdepresyjne dostępne bez recepty.
Analitycy doszli już do wniosku, że najbardziej bolesną spuścizną wojny jest jej wpływ na zdrowie psychiczne. Prawie 10 milionów Ukraińców jest potencjalnie podatnych na rozwój zaburzeń psychicznych z tak zwanego spektrum lękowego: depresji, ataków paniki i zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Tylko w maju, kiedy okupanci przeprowadzali zmasowane ataki na Kijów niemal każdej nocy, liczba osób cierpiących na zaburzenia stresowe podwoiła się.Kijowska Administracja Państwowa przeprowadziła ankietę: prawie jedna czwarta respondentów planuje w przyszłości szukać pomocy u psychologów, a 9 proc. już odwiedza specjalistów.
Ludzie zwracają się do psychologów, aby poradzić sobie z fantomowymi odgłosami eksplozji, atakami paniki, strachem przed śmiercią, utratą rodziny lub okupacją.
Na tej fali rośnie liczba projektów, platform internetowych i centrów telefonicznych gotowych do świadczenia usług psychologicznych. Projekt „Obok”, centrum telefoniczne „Warto żyć”, projekt „Hub odporności”, platforma internetowa „Opowiedz mi”, specjalny projekt „Żyć dalej” i inne pomagają każdemu, kto potrzebuje pomocy. Zapotrzebowanie na taką pomoc rośnie. Eksperci twierdzą, że największe zapotrzebowanie było w listopadzie ubiegłego roku, w okresie ostrzału infrastruktury energetycznej. W porównaniu z okresem przedwojennym nastąpił wzrost liczby zgłoszeń o 44 procent.
Ta specjalizacja usług zdrowotnych przeżywa obecnie prawdziwy boom. Według konserwatywnych szacunków Forbes, rynek prywatnej psychoterapii jest wart około 1,2 mld UAH miesięcznie i ponad 14 mld UAH rocznie. Jednocześnie koszt konsultacji prawie nie zmienił się podczas inwazji na pełną skalę. Do takiego wniosku doszło Narodowe Stowarzyszenie Psychologiczne po przeprowadzeniu wywiadów ze 100 terapeutami. Do 24 lutego średnia cena wynosiła 690 UAH, a następnie 698 UAH, podało stowarzyszenie.
Według bazy danych „U psychologa” konsultacja kosztuje średnio 350-2000 UAH. Cena zależy od doświadczenia specjalisty, jego kwalifikacji i formatu konsultacji: online lub offline. W przypadku niektórych terapeutów ceny wzrosły z powodu inflacji i przymusowej migracji, mówi Valeria Paliy, prezes Narodowego Stowarzyszenia Psychologicznego.
Eksperci zauważają, że rynek będzie nadal potrzebował jeszcze większej liczby specjalistów. Z drugiej strony, Ukraina reformuje swój system opieki zdrowotnej od czasu Majdanu, działań wojennych w Donbasie i pandemii COVID-19. Podjęto też prace nad wzmocnieniem usług w zakresie zdrowia psychicznego.
Wojna stała się jednak katalizatorem zmian w sektorze zdrowia psychicznego. W związku z tym zaangażowanych jest wiele organizacji, które pracowały w tym obszarze przed lub po inwazji na pełną skalę, prowadzone są skonsolidowane prace i przyjmowane są globalne praktyki, które są oparte na nauce i uwzględniają aspekty społeczne i kulturowe w Ukrainie.
Przede wszystkim rząd inicjuje zmiany na poziomie regulacyjnym. Istnieje już kilka projektów ustaw w dziedzinie zdrowia psychicznego, głównie związanych z terminologią i precyzyjnymi definicjami – na przykład, kto jest psychologiem, psychoterapeutą, psychiatrą i psychoterapeutą klinicznym, jaka jest między nimi różnica i jakie szkolenie muszą przejść.
Obecnie ważne jest utrzymanie jakości przy jednoczesnym zwiększaniu liczby świadczonych usług. Jak twierdzą analitycy, w pogoni za liczbami wiele organizacji naraża się na ryzyko niezapewnienia niezbędnego poziomu wsparcia. Ważne jest utrzymanie zrównoważonego tempa terapeutycznego podczas wzrostu, co może być wyzwaniem. Ministerstwo Zdrowia radzi organizacjom reagowania kryzysowego, aby mierzyły wyniki – monitorowały i oceniały, czy i w jakim stopniu terapia pomogła pacjentowi.
Eksperci zwracają uwagę na jeszcze jedną istotną kwestię: duża liczba organizacji gotowych nieść pomoc psychologiczną ludności jest zarówno potencjałem, jak i zagrożeniem dla rynku. Już teraz można zaobserwować negatywne trendy w obszarze psychoterapii. Ze względu na jej pilność, istnieje wielu psychologów bez wykwalifikowanego szkolenia. Istnieje jednak nadzieja, że po aktywnym i szybkim rozwoju rynek zdrowia psychicznego bardzo szybko się ustabilizuje. Wtedy sytuacja będzie zmierzać w kierunku poprawy jakości usług.
Wiktoria Czyrwa