30 sierpnia 2024. Fundusz Mienia Państwowego Ukrainy ogłosił powstanie pierwszego państwowego operatora ziemi rolnej. Została nim spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Państwowy Bank Ziemi. To ważna decyzja, ogłoszona przed startem aukcji online na dzierżawę państwowych gruntów.
Przewodniczący Funduszu Mienia Państwowego Ukrainy Witalij Kowal jest optymistycznie nastawiony: „Przeszliśmy długą drogę reformowania rynku ziemi państwowej. Od zmian legislacyjnych i utworzenia pierwszego operatora, Państwowego Banku Ziemi, do rejestracji pierwszej puli gruntów i korporatyzacji przedsiębiorstwa. To unikalne doświadczenie dla Ukrainy, ponieważ po raz pierwszy przedsiębiorstwo państwowe przekształciło się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, której właścicielem w 100 proc. jest państwo”.
Przez dziesięciolecia większością państwowych gruntów rolnych zarządzano nieefektywnie. Korupcja, nielegalne schematy dostępu do gruntów przez zainteresowane osoby i firmy wyrządziły poważne szkody ukraińskiemu sektorowi rolnemu.
Jednym z priorytetowych zadań nowej struktury jest przeprowadzenie obiektywnego i dokładnego ewidencjonowania całej ziemi rolnej. Obecnie podawane są takie dane: całkowita powierzchnia państwowych gruntów rolnych to około 806 000 hektarów. W zarządzaniu Funduszu Mienia Państwowego znajduje się 386 000 ha, Ministerstwa Sprawiedliwości – 99 200 ha, a innych ministerstw i agencji – ponad 40 000 ha.
Jednak są też inne liczby. Według Państwowego Geokadastru, w 2017 roku państwo posiadało 10,4 mln ha ziemi rolnej – jedną czwartą wszystkich gruntów rolnych. Jednak te dane, zdaniem analityków rolnych, to czysta fikcja, ponieważ dużą częścią tych ziem państwo faktycznie nie dysponowało. O tym wielokrotnie mówił także były minister polityki rolnej Roman Leszczenko. W ciągu dwudziestu lat obowiązywania moratorium na sprzedaż ziemi, poprzez skomplikowane schematy i transakcje, setki tysięcy hektarów ziemi zostały przekształcone w prywatną własność.
Organy ścigania od kilku lat prowadzą dochodzenia w sprawie takich schematów w Narodowej Akademii Nauk Rolniczych.
Według śledczych, transakcje z ziemią mogły przynosić zainteresowanym urzędnikom znaczne sumy, najprawdopodobniej 20 mln USD rocznie.
Nikt już dokładnie nie pamięta, dlaczego właśnie Narodowa Akademia Nauk Rolniczych stała się największym właścicielem ziemi w Ukrainie. Po uzyskaniu niepodległości instytucje jej podporządkowane posiadały ponad 700 000 hektarów czarnoziemu. To znaczna liczba, zwłaszcza w kontekście tego, że obecnie wszystkie państwowe aktywa ziemskie wynoszą 806 000 hektarów. Nawet tutaj analitycy nie są pewni, czy państwo wie, ile ziemi faktycznie posiada.
Dzięki utworzeniu Państwowego Banku Ziemi sytuacja ma się diametralnie zmienić. Szef nowo powstałej spółki Jarosław Jarosławski, mówi o ekonomicznych zaletach swoistej rewolucji gruntowej
„Mechanizm korzystania z gruntów zmienia się radykalnie. Zamiast 1 proc. wartości szacunkowej za użytkowanie wieczyste, teraz stawka dzierżawy wyniesie 12 procent. To zwiększy wpływy do budżetu co najmniej 12. krotnie.” Jarosławski przewiduje też , że liczba spraw sądowych dotyczących nielegalnego przywłaszczenia ziemi z państwowych przedsiębiorstw wzrośnie w postępie geometrycznym. Nielegalnie sprywatyzowane grunty zostaną bezwzględnie zwrócone państwu. Fundusz Mienia Państwowego, we współpracy z organami prokuratury, już rozpoczął takie działania. Po zakończeniu rozpatrywania pozwów sądowych, specjaliści będą oceniać stan i dalsze perspektywy takich gruntów.
Bank Ziemi obiecuje otworzyć rolnikom dostęp do rynku państwowych gruntów rolnych poprzez aukcje online w elektronicznym systemie handlu Prozorro.Sprzedaże.
Obecnie Fundusz Mienia Państwowego prowadzi inwentaryzację państwowych aktywów ziemskich, wyznaczył część, która należy do funduszu, oraz sporządził listę przedsiębiorstw, których ziemie będą wystawione na aukcje dzierżawy w pierwszej kolejności. Specjaliści Funduszu zapewniają, że nie dopuszczą żadnych manipulacji, a naruszycieli zasad aukcji będą identyfikować już na etapie wstępnych rozmów. Właściwe przeprowadzenie aukcji przyczyni się do stworzenia zdrowej i uczciwej konkurencji w kwestiach dzierżawy państwowych gruntów rolnych.
Wartość dzierżawy działek określi rynek. Eksperci sektora rolnego przewidują, że nie może być ona niższa niż 12 proc. ich wartości szacunkowej.
Cena wywoławcza gruntów w regionach będzie oczywiście różna, ale średnio wyniesie 3-4 tys. UAH za hektar rocznie. Niemniej jednak, nie wyklucza się, że w wyniku aukcji cena praw do dzierżawy może wzrosnąć kilkukrotnie. Będzie to zależało od popytu na działkę, jej lokalizacji, logistyki w pobliżu, jakości gleby itd.
Środki uzyskane z dzierżawy gruntów państwowych mają zostać przekazane do budżetu państwa. „Głównym zadaniem jest zasilenie budżetu państwa poprzez efektywne wykorzystanie przekazanych nam gruntów państwowych. Moim zadaniem jest zorganizowanie stabilnego strumienia dochodów z użytkowania gruntów państwowych do budżetów państwowego i lokalnych” – zapewnił kierownik Państwowego Banku Ziemi.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Gabriel Jimenez on Unsplash