6 maja 2024. Prokuratura Generalna poinformowała o audycie dotychczasowych spraw przeciwko przedsiębiorcom. Zgodnie z jego wynikami 19 proc. spraw zostało zamkniętych. Biuro prokuratora generalnego poinformowało o wprowadzeniu standardów prokuratorskich. Czy pomoże to zmniejszyć presję na biznes? I dlaczego czołowi przedsiębiorcy nie wierzą w zmiany?
Na ten audyt, przypomnijmy, nalegał prezydent po skandalu, który wybuchł po zatrzymaniu bankiera inwestycyjnego Ihora Mazepy. Wołodymyr Zełeński odpowiedział na żądania społeczności biznesowej: utworzył Radę Przedsiębiorców, Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony przyjęła decyzję, która przewidywała audyt spraw i inne środki mające na celu zmniejszenie presji na biznes. W szczególności wprowadzono 3-miesięczne moratorium na „maski-show” w ukraińskich przedsiębiorstwach.
Trzy miesiące później Prokuratura Generalna opublikowała wyniki audytu, o wynikach którego przedsiębiorców uroczyście poinformował Prokurator Generalny Andrij Kostin. Okazało się, że w Ukrainie 77 proc. spraw karnych przeciwko firmom jest wszczynanych przez funkcjonariuszy organów ścigania bez późniejszego wniesienia do sądu aktu oskarżenia. Liczba ta osiągnęła historycznie wysoki poziom.
Zidentyfikowano łącznie 6 471 otwartych spraw przeciwko firmom, z których 1 218 (19 proc.) zamknięto, zgodnie z raportem Prokuratury Generalnej. „To nie jest ostateczny wynik, prace audytowe są w toku” – mówi zastępca prokuratora generalnego Dmytro Werbycki.
Większość spraw została podjęta przez Policję Narodową – 64 proc.(4109), Biuro Bezpieczeństwa Gospodarczego – 27 proc. (1757), Państwowe Biuro Śledcze – 5 proc. (344) i Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy – 4 proc. (261).
Liczba zamkniętych spraw karnych dotyczących działalności gospodarczej za ubiegły rok jest najniższa od ostatnich pięciu lat. Skargi dotyczące nieuczciwego zachowania organów państwowych dosłownie zasypują radę ombudsmana biznesowego. Ponad 60% wszystkich skarg dotyczy kwestii podatkowych.
Co zamknięcie spraw przeciwko firmom oznacza dla samych przedsiębiorców?
Według Witalija Szabunina, szefa Centrum Działań Antykorupcyjnych, powodem zamykania spraw może być presja opinii publicznej, a nie przestrzeganie prawa. “Jeśli sprawy zostały po prostu zamknięte, zakładam, że nie zostały otwarte w celu zbadania przestępstw. Jeśli cieszycie się z zamknięcia tych spraw, to nie warto. Ponieważ zostały one zamknięte wyłącznie z powodu presji opinii publicznej. Więc zostaną ponownie otwarte w ten sam sposób, gdy presja ustąpi. Ręczne sterowanie instytucjami egzekwowania prawa nigdy nie jest trwałe ani skuteczne”.
Shabunin podkreśla, że spośród tych 19 proc. spraw, o zamknięciu których raportowała Prokuratura Generalna (czyli 1218 z 6471), tylko dwie prowadziło bezpośrednio Biuro Bezpieczeństwa Gospodarczego. Reszta to drobne sprawy Policji Narodowej i innych służb prawnych.
Uczestnicy platformy Manifest 42, którzy zjednoczyli się, aby przeciwdziałać presji rządu na biznes, także nie są zachwyceni raportem Prokuratury Generalnej. W oświadczeniu przedstawiciele ruchu społecznego zauważyli, że minęły trzy miesiące od moratorium na „maski show” i istnieje ryzyko powrotu do naruszania art. 42 Konstytucji, który gwarantuje prawo do przedsiębiorczości.
„Stosunek sił bezpieczeństwa do biznesu jako źródła korupcji pozostaje taki sam, jak przed wprowadzeniem moratorium przez prezydenta Zełenskiego. Wdrożenie dekretów z 23 i 26 stycznia 2024 r. mających na celu ochronę przedsiębiorców w stanie wojennym zostało w dużej mierze zignorowane” – czytamy w oświadczeniu.
Dlatego Manifest 42 wzywa prezydenta do wprowadzenia bezterminowego zakazu „maski show” i zapowiada zorganizowany opór, w tym partnerstwo z organizacjami kombatanckimi i antykorupcyjnymi. Przedsiębiorcy, którzy przyłączyli się do oporu, podkreślają, że opierają się na artykule 5 NATO (atak na jednego jest równy atakowi na wszystkich) i zamierzają wykorzystać wszystkie zasoby ukraińskiego biznesu do zorganizowania oporu wobec „wilkołaków” w mundurach.
Społeczność biznesowa po raz kolejny apeluje również do Prezydenta Ukrainy o zalecenie Prokuraturze Generalnej, Państwowemu Biuru Śledczemu, Policji Państwowej, Biuru Bezpieczeństwa Gospodarczego i Służbie Bezpieczeństwa przeprowadzania regularnych audytów środków ograniczających podejmowanych w postępowaniach karnych. Konieczne jest informowanie o celowości ich dalszego stosowania oraz comiesięczne raportowanie o zamkniętych sprawach na podstawie wyników audytu.
Inicjatorzy manifestu wierzą, że możliwe jest zbudowanie skutecznej komunikacji między rządem a biznesem. W tym celu powinna aktywnie działać Rada Przedsiębiorców przy Biurze Prezydenta.
„Instytucjonalnie powinno to wyglądać tak: rada przedstawia władzom problem i proponuje rozwiązanie. To rozwiązanie jest następnie wdrażane. Niestety nie zawsze się to udaje. Ale próba podjęcia kolejnego kroku w celu ustanowienia tego procesu jest nadal lepsza niż brak działania” – mówi Serhiy Pozniak, przewodniczący „Manifest 42”.
Uczestnicy organizacji są przekonani, że skutecznie zadziała tylko metoda otwartego, przejrzystego dialogu. Władze i biznes muszą być otwarci i szczerzy wobec siebie oraz wspólnie, publicznie prezentować problem z obu stron. Według przedsiębiorców jest to możliwe, ale pod warunkiem, że zarówno biznes, jak i urzędnicy, parlament oraz służby prawne będą postępować uczciwie.
Wiktoria Czyrwa
Photo by Campaign Creators on Unsplash