14 czerwca 2023 r. W Ukrainie stare i zużyte banknoty dolarowe nie są akceptowane nie tylko w kantorach, ale też w bankach. Skargi Ukraińców przyniosły pożądany efekt: problemem zainteresowała się komisja finansowa Rady Najwyższej, a nawet Narodowy Bank Ukrainy.
Niedawno prasa donosiła, że banki będą bezpłatnie wymieniać hrywny, uszkodzone podczas powodzi spowodowanej zniszczeniem tamy w Kachowce, na nowe banknoty. Nie wspomniano jednak nic o banknotach dolarowych. W rzeczywistości posiadacze starych, zużytych banknotów mogą stanąć w obliczu sytuacji, w której otrzymają znacznie mniej hrywien za swoje dolary niż za nowe.
Niektóre kantory odmawiają przyjmowania dolarów ze starszych roczników (1996 lub 2001) lub banknotów z drobnymi zadrapaniami, pieczątkami lub plamami farby. Jak zauważają sami prowadzący kantory, ludzie niechętnie kupują „wadliwe” banknoty, więc są zmuszeni albo odmówić wymiany takich dolarów, albo naliczyć dodatkową opłatę.
Wcześniej stare banknoty można było „wymieniać” za pośrednictwem terminali państwowego PrivatBanku. Jednak od końca maja bank wyłączył tę usługę i obecnie wymiana walut jest dostępna tylko w kasach kantorów lub banków.
Panika na rynku dolara może mieć kilka przyczyn, nie można wykluczyć celowej dezinformacji. Na przykład pojawiły się doniesienia, że stare banknoty wyemitowane w latach 1996-1999 nie będą już akceptowane, a zatem klienci odmówią ich zakupu w kantorach. Nie jest to jednak prawdą: Amerykańska Rezerwa Federalna nie nałożyła żadnych ograniczeń na płatności, więc wszystkie banknoty wyemitowane po 1914 roku są nadal legalnym środkiem płatniczym.
Innym powodem jest spadek popytu. Na początku wojny Ukraińcy uciekający za granicę w panice kupowali dolary, a nowa waluta nie była importowana. W rezultacie, przy wysokim popycie i ograniczonej podaży, zarówno klienci, jak i kantory byli gotowi przyjąć dowolne banknoty, ponieważ byli pewni, że mogą je wymienić na hrywny. Po spadku popytu klienci stali się bardziej wymagający i nie chcą przyjmować banknotów, które wyglądają „nietowarowo”.
Niezależnie jednak od powodów wycofania starych banknotów, banki i kantory nie mogą ustalać dodatkowych stawek lub rabatów na stare lub zużyte banknoty dolarowe ani żadnych dodatkowych opłat za nowe. NBU podkreśla, że wszystkie banki i kantory są zobowiązane do przyjmowania banknotów walutowych, które nie wykazują oznak poważnego zużycia. Istnieje wyczerpująca lista oznak drobnego zużycia banknotów, które banki i kantory są zobowiązane akceptować:
– miejscowe zadrapania (częściowa utrata tuszu na obrazach) i/lub utrata sztywności papieru;
– odciski stempli/pieczęci, napisy, w tym widoczne w promieniach ultrafioletowych, których łączna powierzchnia nie przekracza 200 mm kw;
– plamy, których łączna liczba nie przekracza trzech sztuk o średnicy do 5 mm każda;
– rozdarcia lub nacięcia, których łączna liczba nie przekracza trzech sztuk o długości do 3 mm każda;
– dziury i nakłucia, których łączna liczba nie przekracza czterech sztuk o średnicy nie większej niż 1 mm każda.
Jeśli banknot jest poważnie uszkodzony – istnieje również lista wad dla takich przypadków – podlega on windykacji. Ale nawet w takim przypadku posiadacz banknotu otrzymuje rekompensatę.
W NBU podkreślają, że regulator nie podjął żadnych decyzji zakazujących wymiany dolarów wyemitowanych w 1996 roku lub starszych. W związku z tym „kantory i banki są zobowiązane do przyjmowania banknotów w walutach obcych, które są w pełni zgodne z projektem i zabezpieczeniami podanymi na oficjalnych stronach internetowych banków centralnych/krajowych krajów zagranicznych i nie wykazują oznak zużycia lub nabyły jedną lub więcej oznak drobnego zużycia podczas obiegu”- czytamy w oświadczeniu banku centralnego.NBU wzywa klientów, którzy ucierpieli z powodu arbitralności banków lub kantorów, do zgłaszania tego faktu do centrów telefonicznych.
Szef Komitetu Finansowego Rady Najwyższej, Danylo Hetmancew, zagroził bankom i kantorom, które bezpodstawnie odmawiają wymiany starych banknotów lub pobierają od klientów dodatkowe opłaty, utratą licencji.
W najbliższym czasie NBU zorganizuje spotkanie z bankami i niebankowymi podmiotami zajmującymi się wymianą walut w celu omówienia obiegu starych, zużytych banknotów. Uczestnicy rynku mają nadzieję, że po tym spotkaniu zmniejszy się liczba skarg na niewłaściwe postępowanie pracowników kantorów i banków, a rynek walut gotówkowych ustabilizuje się.
Wiktoria Czyrwa