9 marca 2023. Od początku roku ukraińskie IT zostało pozbawione preferencji, z której branża korzystała przez 10 lat – zwolnienia z VAT. Jak konieczność płacenia tego podatku wpłynęła na branżę?
Zwolnienie z VAT dla sektora IT obowiązywało od 2013 do 2023 roku. Po wybuchu wojny i katastrofalnym deficycie budżetowym rozpoczęły się dyskusje o anulowaniu korzyści. Jednak główni gracze sprzeciwili się temu – projekt ustawy o przedłużeniu preferencji został nawet wprowadzony do Rady Najwyższej. Nie uzyskał on jednak poparcia, w efekcie czego IT zostało zrównane z innymi przedsiębiorstwami, które muszą płacić 20 proc. podatek od towarów i usług.
Już wtedy eksperci zauważali, że postawi to branżę w trudnej sytuacji. Podejście Ukrainy do VAT różni się od innych krajów, które nie mają takiego podatku lub stosują inne – takie jak podatki od wycofanego kapitału lub obrotu towarami i usługami. Logiczne jest stosowanie VAT w branżach, w których można przewidzieć wielkość wartości dodanej, takich jak handel czy produkcja. Jednak branża IT jest pod tym względem inna, ponieważ większość kosztów produktu software’owego stanowią wynagrodzenia pracowników, którzy z kolei nie są objęci podatkiem VAT. W efekcie kwota tego podatku w sektorze IT jest chyba największa w porównaniu z innymi branżami.
Eksperci podkreślają, że IT to chyba jedyny sektor ukraińskiej gospodarki, który nie tylko nie ucierpiał podczas wojny, ale wykazuje wzrost. Podobnie jest z eksportem: w 2022 roku przychody z eksportu usług IT przyniosły budżetowi 7,3 mld USD, czyli o 5,85 proc. (406 mln USD) więcej niż w 2021 roku. Stowarzyszenie IT Ukraina, które zrzesza większość ukraińskich firm, uważa, że istotną rolę w tym wzroście odegrało zwolnienie z VAT. Członkowie Stowarzyszenia próbowali dotrzeć do władz z żądaniem zachowania korzyści, ponieważ uważają, że dla wielu ukraińskich firm IT, które rozwijają produkty software’owe, zwolnienie podatkowe jest głównym czynnikiem ich istnienia.
Jednak rząd ma swoje własne argumenty. Można wyróżnić dwa główne. Pierwszy dotyczy niedoboru miliardów hrywien w dochodach podatkowych, które zdaniem rządu powinny być zrekompensowane przez sektor IT. I tak, według Państwowej Służby Podatkowej, w 2021 r. kwota podatku VAT, którą sektor IT powinien był odprowadzić do budżetu, mogła wynieść 4,6 mld UAH. Ministerstwo Finansów przedstawiło podobne szacunki przychodów z branży na ten rok. Ponadto ministerstwo zauważa, że rozszerzenie zwolnienia z VAT na produkty software’owe jest sprzeczne z dyrektywą unijną dotyczącą tego podatku, co może stać się przeszkodą w przystąpieniu Ukrainy do Unii Europejskiej.
Firmy IT argumentują natomiast, że wysokość innych podatków i opłat, które płacą do budżetu, znacznie przekracza potencjalny niedobór w postaci VAT. I ostrzegają, że dochody te mogą znacznie zmaleć po anulowaniu przywileju. Podobnie jak liczba samych firm.
IT Ukraine Association przewiduje więc, że zmniejszy się liczba krajowych firm IT, gdyż będą one zmuszone do redukcji zatrudnienia lub przeniesienia się za granicę. Według IT Research Resilience, od 24 lutego 2022 roku z Ukrainy wyjechało 50-57 tys. pracowników IT (17-20 proc.). Część z nich otrzymała status rezydenta podatkowego w krajach europejskich, ma do czynienia z europejskimi bankami jako alternatywą dla ukraińskiego systemu podatkowego, dlatego nie będzie się spieszyć z powrotem na Ukrainę.
Ekonomiści wskazują na jeszcze jedną możliwą konsekwencję: szarą strefę w sektorze. Firmy IT prawdopodobnie zaczną szukać sposobów na optymalizację podatku od wartości dodanej.
Biorąc pod uwagę negatywne konsekwencje, rząd zaczął mówić o możliwym powrocie zwolnienia z VAT. Jednak nie dla wszystkich IT-przedsiębiorców, a jedynie dla rezydentów Diia.City. Według Oleksandra Borniakova, wiceministra transformacji cyfrowej, obecnie trwają konsultacje dotyczące przywrócenia zwolnienia z VAT albo dla rezydentów Diia.City, albo nawet dla wszystkich. Ministerstwo Transformacji Cyfrowej nie wyklucza, że będzie to wymagało przyjęcia ustawy w Radzie Najwyższej.