19 maja 2022 r. Obecnie dług zagraniczny Ukrainy wynosi 96 mld USD. Choć wojna znacząco wpływa na dochody budżetu państwa, Ministerstwo Finansów uważa, że Ukraina powinna nadal spłacać swoje długi.
Na razie budżet państwa jest obciążony szeregiem pozycji, które nie byłyby potrzebne, gdyby nie wojna. Mówimy o utrzymaniu zdolności obronnych, zaopatrzeniu armii, zakupie broni i sprzętu wojskowego, wypłatach dla żołnierzy, świadczeniach socjalnych dla migrantów, dodatkowych kosztach wsparcia biznesu i nie tylko. Przychody znacznie spadły przy rosnących wydatkach. Według Ministerstwa Finansów miesięczny deficyt budżetowy wynosi 5 mld USD. Takie kwoty mogą być pokryte wyłącznie pożyczkami zewnętrznymi, które potem trzeba spłacać.
Niektórzy eksperci uważają, że z powodu wojny Ukraina nie powinna spłacać długów i może rozpocząć proces ich restrukturyzacji. Ministerstwo Finansów kategorycznie się temu sprzeciwia.
„Biorąc pod uwagę harmonogram spłat zadłużenia zagranicznego, koszt obsługi długu publicznego w najbliższej przyszłości jest znikomy w porównaniu z potrzebami finansowania budżetowego. Ważniejsza jest też możliwość pełnego finansowania deficytu zarówno ze źródeł oficjalnych, jak i komercyjnych”,– powiedziano w Minfinie.
Suma długu publicznego, w tym gwarantowanego, wynosi 2,83 bln UAH (96,8 mld USD). Około 37 proc. tej kwoty to zadłużenie wobec krajowych wierzycieli: Narodowego Banku Ukrainy i banków komercyjnych. Większość długu publicznego to zobowiązania finansowe wobec zagranicznych wierzycieli – komercyjnych i międzynarodowych organizacji finansowych. Około 11 proc. to dług gwarantowany przez państwo, czyli pożyczki dla państwowych spółek ukraińskich, których gwarantem jest Ukraina. W przypadku niespłacenia długu państwo – czyli podatnicy – spłaci go.
Według Ministerstwa Finansów w 2022 r. Ukraina wydała na obsługę i spłatę zadłużenia prawie 183 mld UAH, z czego 142 mld UAH przeznaczono na spłatę zobowiązań wobec krajowych wierzycieli. W ciągu najbliższych 8 miesięcy rząd wypłaci ponad 400 mld UAH, z czego 88 mld UAH zostanie wypłaconych wierzycielom zewnętrznym.
Analitycy nie są zgodni, co zrobić z długiem zagranicznym. Istnieją trzy główne koncepcje.
Pierwszą jest kontynuacja obsługi zadłużenia, pomimo trudnej sytuacji finansowo-gospodarczej. W takim przypadku część pomocy finansowej od zagranicznych darczyńców będzie musiała zostać zwrócona na spłatę długów i odsetek.
Drugie podejście to ogłoszenie niewypłacalności, czyli odmowa spłaty zadłużenia (lub przynajmniej jego części).
Trzeci scenariusz to uzgodnienie z partnerami restrukturyzacji, osiągnięcie odroczenia płatności, obniżenie kwoty lub oprocentowania. Eksperci uznają tę opcję za najlepszą, bo z jednej strony nie będziemy musieli spłacać lwiej części pomocy finansowej na spłatę długu (bo przewidziana jest na walkę z agresorem), z drugiej – jest to lepsze niż ogłoszenie niewypłacalności, w przypadku jakiego nie otrzymamy wkrótce żadnych pożyczek.
Ukraina już podążała tą ścieżką. W 2015 roku, w związku z okupacją Donbasu i aneksją Krymu prze Rosjan, państwo zrestrukturyzowało swoje zobowiązania zewnętrzne, zgadzając się na umorzenie 20 proc. długu i odroczenie płatności. Zamiast odpisanej kwoty rząd wydał warranty PKB, których wypłaty zależą od tempa wzrostu gospodarczego i potrwają do 2040 roku.
Jest oczywiste, że międzynarodowi wierzyciele są świadomi sytuacji Ukrainy i rozumieją, że państwo nie jest gotowe do pełnej obsługi i spłaty zadłużenia zagranicznego. Jednocześnie oczekują, że państwo nadal będzie mogło dokonywać wszystkich zewnętrznych płatności za euroobligacje, które wygasają we wrześniu. Do chwili obecnej wartość tych papierów przekracza 60 proc, wartości nominalnej.
Według ekonomistów Ukraina dysponuje wystarczającymi rezerwami walutowymi i otrzymuje duże wsparcie. Poza tym szczyt tegorocznych spłat zadłużenia zagranicznego nastąpi jesienią, czyli jest jeszcze czas. Istnieje możliwość, że Ukraina uniknie restrukturyzacji, gdyż emisje zadłużenia będą wspomagane przez zachodnich partnerów. 11 maja Kongres USA uchwalił ustawę mającą na celu kompleksowe odciążenie Ukrainy zadłużeniem. Zgodnie z dokumentem, sekretarz skarbu USA powinien zażądać od przedstawicieli państwa w międzynarodowych organizacjach finansowych, w tym MFW i Banku Światowego, natychmiastowego zawieszenia płatności za obsługę zadłużenia Ukrainy i udzielenia Kijowowi pomocy finansowej na preferencyjnych warunkach. Ponadto skarbnicy i sekretarze stanu zostali poinstruowani, aby zapewnić kompleksowe umorzenie długów innym rządom i grupom wierzycieli komercyjnych. Zdaniem ekspertów podpisanie dokumentu będzie punktem zwrotnym w zakresie rewizji warunków zewnętrznych pożyczek Ukrainy i zmniejszenia jej zadłużenia.
Wiktoria Czyrwa