Pracodawców czeka rewolucja

26 listopada 2021. Sejm uchwalił w dniu 18 listopada 2021 roku nowelizację ustawy o cudzoziemcach, która ma usprawnić legalizację pobytu cudzoziemców w Polsce. Szczególną uwagę projektodawcy poświęcili tematom związanym z dostępem cudzoziemców do polskiego rynku pracy.

Poprosiliśmy Olgę Senychak – ekspertkę kampanii społecznej „Partnerstwo i Zatrudnienie”, Starszą Konsultantkę ds. Migracji CRIDO, o analizę ww. nowelizacji i ocenę jej wpływu na procesy związane z legalizacją pobytu i pracy cudzoziemców.

 Przyjęte przepisy mają poprawić obowiązujące rozwiązania w szeroko rozumianych sprawach cudzoziemców. Pracodawców zatrudniających zagranicznych specjalistów czeka więc rewolucja. Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych zmian:

1. Rezygnacja z konieczności przedstawienia dokumentów potwierdzających posiadanie miejsca zamieszkania w Polsce.

Aktualnie cudzoziemiec ubiegający się o udzielenia zezwolenie na pobyt czasowy musi przedstawić dokumenty potwierdzające miejsce zamieszkania w Polsce. Dokumentami potwierdzającymi posiadanie zapełnionego miejsca zamieszkania są: umowa najmu, akt własności lub zaświadczenie o zameldowaniu. Inny sposób potwierdzenia zamieszkania ma charakter indywidualny i jest rozpatrywany w trakcie złożenia wniosku.

W naszej ocenie proponowane zmiany przyniosą faktyczne korzyści polegające na skróceniu czasu oczekiwania na wydanie zezwolenia, zmniejszeniu liczby wymaganych dokumentów niezbędnych do udzielenia zezwolenia na pobyt, ujednoliceniu praktyk urzędowych w tym zakresie.

2. Rezygnacja z wymogu przedstawienia źródła stabilnego i regularnego dochodu na rzecz wymogu otrzymywania przez cudzoziemca wynagrodzenia nie niższego niż minimalne wynagrodzenie za pracę, niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego, stanowiącego podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Źródło stabilnego i regularnego dochodu jest niczym innym jak środki finansowe wystarczające na utrzymanie cudzoziemca i członków rodziny w Polsce.

Od 1 października 2018 r. jest to co najmniej 528 zł netto na osobę w rodzinie lub 701 zł netto w wypadku osoby samotnie gospodarującej.

Jednocześnie, rozporządzenie Rady Ministrów zakłada podwyżkę progów dochodowych od 1 stycznia 2022 r.:

• dla osoby samotnie gospodarującej do 776 zł netto
• dla rodziny do 600 zł netto w przeliczeniu na jednego jej członka

Dokumentem potwierdzającym posiadanie stabilnego źródła dochodu jest np. umowa o pracę, umowa zlecenie.

Natomiast, w praktyce udowodnienie tej kwestii powodowało konieczność przedstawienia dużej liczby dokumentów. Praktyka urzędowa też się różniła w tym zakresie, np. niektóre urzędy skrupulatnie podchodziły do oceny posiadania wystarczających środków na utrzymanie m.in. poprzez odliczanie z dochodu stałych wydatków na najem mieszkania. Zatem, spełnienie tej przesłanki zależało od uznania urzędniczego.

Rezygnacja z wymogu spowoduje, że wojewoda nie będzie już badał całościowo sytuacji majątkowej cudzoziemca, także w kontekście osób pozostających na jego utrzymaniu, ale jednocześnie będzie wymagał, aby jego wynagrodzenie nie mogło być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę bez względu na rodzaj stosunku prawnego oraz wymiar czasu pracy.

3. Wprowadzenie podstawy prawnej umożliwiającej dokonywanie pouczeń cudzoziemców o ich prawach i obowiązkach oraz trybie postępowania w postaci elektronicznej m.in. poprzez przesyłanie pouczenia na adres mailowy wskazany we wniosku, bądź zamieszczenie informacji na stronie internetowej.

Aktualnie, pouczenie dla cudzoziemca o zasadach i trybie postępowania oraz o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach odbywa się w momencie złożenia wniosku bądź poprzez przekazanie materiałów w formie papierowej.

Proponowane rozwiązanie umożliwi dokonywanie pouczeń w postaci elektronicznej m.in. na wskazany przez cudzoziemca adres poczty elektronicznej lub wskazanie temu cudzoziemcowi adresu strony internetowej, na której znajduje się pouczenie na piśmie w postaci elektronicznej.

W naszej ocenie planowana zmiana nie tylko zmniejszy koszty związane z realizacja obowiązku na dotychczasowych warunkach, ale również umożliwi cudzoziemcowi swobodny dostęp do obszernych informacji dotyczących trybu i zasad postępowania administracyjnego.

4. Wprowadzenie przepisów, zgodnie z którymi wymiana informacji pomiędzy wojewodą lub Szefem Urzędu do Spraw Cudzoziemców a właściwymi służbami i organami, może odbywać się za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Pozwoli to na usprawnienie procesu wymiany informacji. Aktualnie, wojewoda występuję pisemnie do odpowiednich służb. Jednocześnie, jeżeli organ nie przekaże informacji w 30-dniowym terminie (60-dniowym w szczególnie uzasadnionych przypadkach) uznaje się, że wymóg uzyskania informacji został spełniony.

5. Uporządkowanie kwestii związanych z możliwością złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy na rzecz cudzoziemca, który nie przebywa w Polsce.

Dotyczy to wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną, który składa cudzoziemiec zamieszkający w Polsce do którego członek rodziny przybywa. Aktualnie, członkowie rodziny nie mają automatycznie zapewnionego prawa wjazdu do Polski na równi z pracownikami (ze względu na ograniczenia we wjeździe do Polski związane z pandemią koronawirusa) – w związku z tym cudzoziemcy coraz częściej sięgają po tę rozwiązania.

Praktyka urzędowa różniła się w tym zakresie, niektóre urzędu stosowały wezwania do osobistego stawiennictwa lub odmawiały wnioskodawcy wszczęcia i prowadzenia postępowania w tej sprawie.

W naszej ocenie proponowane zmiany wyeliminują wszelkie wątpliwości, że w takich przypadkach nie zachodzi podstawa do odmowy wszczęcia postępowania wynikająca z przepisów ustawy o cudzoziemcach.

6. Odniesienie wynagrodzenia jako wymogu udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy, w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, do przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie tego zezwolenia, a nie w roku poprzedzającym zawarcie umowy dotyczącej wykonywania pracy.

Proponowana zmiana ma na celu doprecyzowanie sformułowania wymogu dotyczącego wynagrodzenia za pracę.

7. Poszerzenie katalogu okoliczności niewymagających zmiany zezwolenia na pobyt czasowy.

Projektowana regulacja wprowadza możliwość zmiany nazwy stanowiska, przy jednoczesnym zachowaniu zakresu obowiązków lub zwiększenia wymiaru czasu pracy przy proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia, nie wymaga zmiany lub wydania nowego zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę.

W naszej oczenie, rozwiązanie to będzie korzystne zarówno dla pracowników (likwiduje przeszkodę na drodze awansów) i pracodawców działających w zmiennym środowisku biznesowym. W celu objęcia nowego stanowiska cudzoziemiec nie będzie musiał występować z wnioskiem o zmianę lub wydanie nowego zezwolenia na pracę jak również właściwy organ nie będzie musiał przeprowadzać postępowania administracyjnego w tej sprawie.

8. Możliwość zmiany zezwolenia na pobyt czasowy, w przypadku zmiany podmiotu powierzającego wykonywanie pracy lub w warunkach zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę.

W myśli obecnych przepisów, w przypadku zmiany pracodawcy wymagane jest uzyskanie nowego zezwolenia na pobyt czasowy. Jak również, dotychczas nie można zmienić decyzji, jeśli w okresie jej ważności uzyskało się tytuł do wykonywania pracy bez zezwolenia (np. w sytuacji uzyskania dyplomu polskiej uczelni – tak by zwolnienie zostało wskazane w decyzji w miejscu pracodawcy). Natomiast, zmianie nie będzie podlegać okres ważności zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

Wprowadzona zostanie również opłata skarbowa za zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w wysokości 220 zł, tj. połowę wysokości opłaty skarbowej przewidzianej za udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

Aktualnie za zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę nie była pobierana oplata skarbowa (w przypadku zmiany warunków pracy lub podjęcia pracy u innego pracodawcy).

9. Wprowadzenie formularza wniosku o zmianę zezwolenia na pobyt czasowy przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i pracy oraz wprowadzenie 60-dniowego terminu na wydanie zmienionej decyzji. Dodatkowo, złożenie wniosku o zmianę zezwolenia na pobyt czasowy będzie równoznaczne z obowiązkiem poinformowania o utracie pracy.

Dotychczas przepisy nie określały terminu na dokonanie zmiany treści decyzji pobytowych, jak również zmiany decyzji można było dokonać poprzez złożenie prośby.

Zmiany w terminach załatwiania spraw:

1. Skrócenie terminów na rozpatrywanie wniosków o wydanie wizy krajowej m.in. dla studentów i osób prowadzących badania naukowe do maksymalnie 30 dni od złożenia wniosku.

Skróceniu również uległ termin na uzupełnienie brakujących dokumentów do 7 dniu. Jest to termin krótszy niż dotychczasowy wynoszący 14 dni.

2. Wprowadzenie szybkiej ścieżki wizowej dla wybranych grup cudzoziemców (przy czym wybór tych grup następowałby w oparciu o zapotrzebowanie rynku pracy określane w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zagranicznych po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw pracy).
3. Wprowadzenie priorytetowej ścieżki rozpatrzenia wniosków o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy dla cudzoziemców zamierzających wykonywać prace w podmiotach strategicznych dla polskiej gospodarki.
4. 60-dniowy termin załatwienia sprawy udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w I instancji oraz 90-dniowy w procedurze odwoławczej.
5. Wprowadzenie szczególnych 6-miesięcznych terminów rozpatrzenia sprawy udzielenia zezwolenia na pobyt stały i rezydenta długoterminowego UE.

Ustawodawca wprowadził również bardzo istotne zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia m.in.:

1. Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi:

• zmiana okresu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy do 24 miesięcy z obecnych 6 miesięcy;
• likwidacja 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego;
• uzależnienie wpisu oświadczenia do ewidencji od zapewnienia przez pracodawcę porównywalnego wynagrodzenia;
• określenie terminu rozpoczęcia pracy – dzień rozpoczęcia pracy wskazany w oświadczeniu nastąpi nie później niż 6 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia;
• przedłużenie okresu na złożenie pisemnego powiadomienia o podjęciu pracy przez cudzoziemca do 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy.

2. Zezwolenie na pracę cudzoziemca:

• możliwość zmiany nazwy stanowiska przy zachowaniu zakresu obowiązków lub zwiększenie wymiaru czasu pracy przy proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia bez konieczności uzyskania nowego zezwolenia na pracę;
• pierwszeństwo w rozpatrywaniu spraw o wydanie zezwolenia na pracę dla pracodawców mających strategiczne znaczenie dla polskiej gospodarki. Minister właściwy do spraw gospodarki określi listę przedsiębiorców prowadzących działalność o strategicznym znaczeniu dla gospodarki narodowej;
• możliwość zmiany warunków wykonywania pracy przez podmioty korzystające z rozwiązań specustawy (m.in. poprzez zmniejszenie wymiaru czasu pracy oraz obniżenie wynagrodzenia) bez uzyskania nowego zezwolenia na pracę.

Ponadto projekt ustawy przewiduje szczególną regulację o charakterze czasowym, przewidującą uproszczony tryb udzielania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę m.in. poprzez:

1. Wydanie zezwoleń na pobyt czasowy i pracę do postępowań wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 r., które w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy nie zostały zakończone wydaniem decyzji.

Zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wydane w trybie szczególnym, nie będą określać warunków wykonywania pracy oraz podmiotu powierzającego wykonywanie pracy. W związku z tym cudzoziemiec uzyska jednorazową swobodę, aby określić samodzielnie pracodawcę. W tym celu wymagane będzie przedstawienie oświadczenia podmiotu powierzającego wykonywanie pracy w 60-dniowym terminie, od dnia doręczenia decyzji. Zezwolenia na pobyt czasowy i pracę będą wydawane na okres 2 lat, licząc od dnia wydania decyzji;

2. Wprowadzenie podstawy prawnej umożliwiającej przeprowadzenie kontroli sposobu korzystania przez cudzoziemców z zezwoleń na pobyt czasowy i pracę udzielonych w tym szczególnym trybie;
3. Odstąpienie od obowiązku osobistego stawiennictwa w przypadku wniosków złożonych przed dniem ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego (tj.14 marca 2020 r.). Przepis ten będzie obowiązywał w przypadku, gdy wojewoda nie wysłał wezwania do osobistego stawiennictwa do dnia wejścia w życie znowelizowanej ustawy. W przypadku wydania pierwszej karty pobytu odciski będą pobierane przy jej odbiorze.

Trudno dokładnie wskazać, kiedy przepisy omawianej nowelizacji staną się obowiązującym prawem. Projekt przewiduje krótkie vacatio legis – wejście w życie zmian ma nastąpić po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia nowelizacji w Dzienniku Ustaw.

Olga Senychak, Senior Immigration Consultant

Human Advisory Services CRIDO